Միգուցե առավոտյան աշխատեմ իմ պատշգամբից, որտեղից բացվում է մոտիվացնող տեսարան, իսկ կեսօրին տանը մեկ այլ հարմարավետ աշխատավայր պատրաստեմ ինձ համար։ Այսօր բավականին շատ վիդեո-զանգեր էլ ունեմ թե թիմային, թե տարբեր գործընկերների հետ․․․ սպասվում են լիքը նոր համագործակցություններ ու պրոյեկտներ 🙂 Դե, իսկ երեկոյան էլ մի քիչ «գեղարվեստական» (գրքեր, ֆիլմեր, որոնց համար ժամանակը միշտ չէր հերիքում) կամ մասնագիտական ընդմիջում։
Ահա այսպիսի family-friendly աշխատանքային առօրյա ունենք շատերս՝ հեռահար, ճկուն, բայց հավասարազոր օֆիսայինին՝ ոչ մի քայլ չզիջելով ոչ վիրտուալին։ Բայց գրեթե նույնությամբ նախկինում իրենց առօրյան նկարագրում էին ֆրիլանսերները՝ ինքնազբաղված աշխատողները, որոնց աշխատանքը մեծամասամբ հնարավոր էր կատարել հեռահար ու ցանկացած վայրից, միայն թե ինտերնետն ու սեփական լեփթոփը լինեն իրենց հետ։ Այսինքն, ստացվում է, որ մենք աշխատանքի նոր աշխա՞րհ ենք մուտք գործել, որտեղ մեր առաջընթացն ու զարգացումը որոշում են տեխնոլոգիաները, և որտեղ կորցրել ենք «ֆրիլանսեր» և «աշխատակից» հասկացությունների սահմանումների տարբերությունը։
Եվ այստեղից էլ ծնվում են լիքը հարցեր․ ինչպիսի՞ն է լինելու աշխատանքի ապագան, արդյո՞ք հեռահար աշխատող մասնագետներն ավելի պահանջված կլինեն ընկերությունների կողմից, արդյո՞ք ապագան հեռահար աշխատանքինն է։
Եվ ահա այս հարցերի պատասխանների որոնումներում էր, որ շարունակ հետևում ենք միջազգային լրահոսին, ուսումնասիրություններին, խոսում Հայաստանում տարբեր ընկերությունների ղեկավարությունների, ֆրիլանս ու հեռահար աշխատող մասնագետների հետ, նրանց կարծիքները լսելու, համադրելու, վերլուծելու ու աշխատանքի ապագայում որոշակիություն մտցնելու համար։ Եվ, իհարկե, առիթը բաց չենք թողնում այս դիտարկումներով ձեզ հետ կիսվելու համար։
ՀԵՌԱՀԱՐ ԱՇԽԱԱՏԱՆՔԸ՝ ՈՐՊԵՍ ՆՈՐ ՆՈՐՄ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ
Այսպես, 2020թ․ մարտի 16 Հայաստան, մարտի 17 Գերմանիա, մարտի 23 Ֆրանսիա․․․ընդամենը մի քանի օրերի տարբերությամբ փոխվում էին տարբեր երկրներում աշխատանքի «խաղի կանոնները», և ինքնըստինքյան նաև բիզնես մոդելները։ Մշակվեց աշխատանքի կազմակերպման «հաղթող-հաղթող» մոդել թե ընկերությունների, թե աշխատակիցների, թե ֆրիլանսերների համար։ Ավելի քան երբևէ կայունություն ապահովելու համար կարևորվեցին ճիշտ ներդրումները, գործընթացների լավ կառավարումը, սմարթ HR պրոցեսներն ու գործիքները, ուժեղ սոֆթ հմտություններն ու արդյունավետ հաղորդակցությունը։ Եվ ինչքան երկարում է այս ռեժիմով աշխատանքը, այնքան բիզնեսներն էլ ավելի օպտիմալ ու հետաքրքիր սխեմաներ են մշակում հեռահար աշխատանքը կազմակերպելու համար և լավագույնս ադապտացվում են, ինչն էլ կարող է հանգեցնել նրան, որ հեռահար աշխատանքն ընկերությունների համար դառնա նոր նորմ։
Մեր հարցին, թե արդյոք ապագան հեռահար աշխատող մասնագետներինն է, ու ընկերությունները կփոխեն նոր մասնագետների հավաքագրման ռազմավարությունը՝ Workfront Armenia ընկերության Managing Director, Head of People and Culture Լիաննա Հայրապետյանը պատասխանեց․
«COVID 19-ի պայմաններում բոլորիս համար ծառացած խնդիրները շատ բան են փոխել բիզնեսի կազմակերպման հարցում, և միանշանակ առաջիկայում տեսնելու ենք նոր մոտեցումների կիրառում։ Հաշվի առնելով, որ հեռահար աշխատակից ունենալը որոշակի առումներով գուցե cost effective է ու նաև փորձը ցույց է տալիս, որ այսպես էլ հնարավոր է արդյունավետ աշխատել, կարծում եմ, որ կլինեն կազմակերպություններ, որ կնախընտրեն ունենալ հեռահար աշխատող մասնագետներ»։
Ըստ Adzuna հարթակի կողմից կատարված ուսումնասիրության, որը վերլուծել է շուրջ 4,5 մլն աշխատանքի հայտարարություններ ԱՄՆ-ում, 2017թ․-ից մինչ այսօր 270% աճ է գրանցվել remote աշխատանքի հայտարարություններում։ Եվ այժմ ավելի շատ ընկերություններ են գնահատում հեռահար աշխատակիցներ ունենալու հնարավորությունը՝ անկախ մասնագետի գտնվելու ու աշխատելու ֆիզիկական վայրից։
Նման միտում նկատեցինք նաև Constant Technologies ընկերության հայաստանյան մասնաճյուղում (գլխամասային գրասենյակը գտնվում է Իսրայելում)՝
«Մենք սովորաբար դիմում ենք հեռահար աշխատող ֆրիլանս մասնագետներին մեծամասշտաբ նախագծերի իրականացման ժամանակ։ Առաջիկայում նախատեսում ենք ունենալ մի քանի նոր նախագիծ, որոնց համար հնարավոր է՝ մեզ պետք գան ֆրիլանսերներ։ Նման մոդելն ինքնին օգտակար է, քանի որ ֆրիլանսերը հաճախ է աշխատում տարբեր նախագծերի վրա, մեծ փորձ է ձեռք բերում և կարող է լավագույնս օգտագործել այն՝ նպաստելով պրոյեկտի առաջխաղացմանը»։
Մեր շարունակվող ուսումնասիրությունները հաստատում են, որ Covid 19-ի արդյունքում շատացել են ֆրիլանսերներին առաջարկվող աշխատանքները։
«Որպես բազմամյա ֆրիլանս թարգմանիչ՝ ես դեռևս որևէ փոփոխություն չեմ նկատել այս իրավիճակով պայմանավորված։ Նույնիսկ կարող եմ ասել, որ համագործակցությունների առաջարկներն են շատացել և ավելի շատ ընկերություններ են դիմում», – նշեց Ասյա Խաչոյանը։
Բայց իհարկե, այս մոտեցումն էլ միանշանակ չէ, քանի որ․
«իրավիճակով պայմանավորված որոշ ոլորտներ լուրջ ազդեցություն են կրել, օրինակ ֆրիլանս SMM մասնագետը, ով միաժամանակ աշխատում էր և տուրիստական, և առաքման ընկերության համար, այսօր ամբողջական ծավալով աշխատում է միայն առաքման ընկերության համար։ Իսկ ActiveFence ընկերությունը, որն AI ալգորիթմներով համացանցից հեռացնում է ապատեղեկատվությունը կամ այլ կասկածելի ու վտանգավոր բովանդակությունը ու որի համար ես ֆրիլանս աշխատում եմ, այս օրերին շարունակում է նույն ինտենսիվությամբ գործել և իմ աշխատանքի վրա որևէ էական ազդեցություն չեմ նկատում», – նշեց Բիզնեսի զարգացման մենեջեր Լիլիթ Աբրահամյանը։
Իրավիճակը staff.am ղեկավար և համահիմնադիր Վահե Ավետիսյանը դիտարկում է մեկ այլ տեսանկյունից․
«Եթե նայեմ որպես աշխատանք փնտրող, այլ ոչ թե գործատու, ապա հիանալի կլիներ, որ բոլորս աշխատեինք տնից․ 2 շաբաթում կապահովեի 1 ամսվա աշխատանքի արդյունք և կվարձատրվեի 2 անգամ ավելի, ինչը թույլ կտար նաև զբաղվել ևս մեկ նմանատիպ աշխատանքով։ Սա, իհարկե, կհանգեցնի մարդկանց ավելի հանգիստ ու քիչ շփումներ պահանջող ապրելակերպի, ինչպես նաև եղած ծածուկ աշխատելաոճն էլ ավելի ծածուկ դարձնելուն, ինչի արդյունքում էլ կքողարկվի աշխատակցի արդյունավետության ցուցիչը»:
Այսինքն կարող ենք փաստել, որ մի կողմից կախված ընկերությունների գործունեության ոլորտից, իսկ մյուս կողմից հեռահար աշխատողների մասնագիտություններից, նոր կորոնավիրուսը տարբեր հետևանքներ է թողել։ Օրինակ, ՏՏ ոլորտում հեռահար աշխատանքը երբեք էլ նորություն չի եղել ու որոշակի տոկոսայնությամբ ընդունված նորմ է եղել․
«Կարծում եմ այս իրավիճակն էլ իր հերթին կնպաստի ցանցային աշխատանքի համար նախատեսված ծրագրերի ու ստանդարտների զարգացմանը», – իր խոսքում նշեց Համակարգչային ինժեներ Ա․ Բաղդասարյանը։
Իսկ արդյո՞ք պանդեմիայից հետո ընկերությունների կողմից առաջարկվող հեռահար աշխատանքը կգերակշռի օֆիսայինին, Workfront Armenia ընկերության Managing Director, Head of People and Culture Լիաննա Հայրապետյանը հավելեց․
«Այս տենդենցը միանշանակ չի լինի, քանի որ, եթե ընկերության մեծ մասը օֆիսային է, ապա դեռ կպահպանեն այդ մոտեցումը՝ հետագայի համար դիտարկելով հեռահար մասնագետների աշխատանքը։ Այսինքն՝ սա մեծ փոփոխություն է, որին դեռ հասնել է պետք, պատրաստվել է պետք, սովորել է պետք ղեկավարել ու առաջնորդել հեռահար մասնագետներին և այլն, չնայած պետք է նշեմ, որ մեր կազմակերպությունում վաղուց կան remote աշխատակիցներ, բայցևայնպես Հայաստանյան գրասենյակում բացառապես օֆիսային աշխատակիցներն են»։
Որպես Հայաստանի աշխատաշուկայի զարգացումներին ու ընկերությունների կարիքներին քաջատեղյակ մասնագետ՝ այս հարցի շուրջ իր մոտեցումն առաջարկեց նաև staff.am ղեկավար և համահիմնադիր Վահե Ավետիսյանը․
«Չեմ կարծում, որ աշխատանքի շուկայում կտրուկ փոփոխություններ լինեն՝ անցում հեռահարի, կամ այլ փոփոխություններ՝ ելնելով պանդեմիայից, քանի որ աշխատանքային սխեմաները և գործող չափորոշիչները թույլ չեն տա ընկերություններին միանգամից անցում կատարել հեռահար աշխատանքի։ Անցումը հնարավոր է միայն ավելի հիմնային արժեքների փոփոխման դեպքում, կամ հնարավոր է այն երկրներում, որտեղ նման արժեքները ձևավորված են:
Ընդհանուր առմամբ, կարճաժամկետ հեռանկարում արդյունավետ մոդել է, իսկ երկարատև հեռանկարում այն կհանգեցնի արդեն իսկ գոյություն ունեցող արագության դանդաղեցմանը, որը հիմնական ցուցիչն է թե մարդու, թե ընկերության զարգացման, և թե էլ ավելի զարգացած երկրում ապրելու իրավունքի»։
Այլ կերպ, եթե ամփոփենք, առաջիկայում կարող ենք ակնկալել հետևյալ փոփոխությունները՝
- Ընկերությունները կսկսեն գնահատել հեռահար աշխատակիցներ ունենալու բենեֆիթները՝ ծախսերի տեսանկյունից արդյունավետությունը, որոշ հմտությունների բացի լրացումը, և մի շարք նախագծերի համար դիտարկել հեռահար մասնագետների թեկնածությունը։ Այնուամենայնիվ, Հայաստանում սկզբնական շրջանում կշարունակեն գերակշռող լինել օֆիսային աշխատակիցները։ Հետևաբար, որոշակի տոկոսային աճ կարելի է նաև սպասել հեռահար աշխատանքի հայտարարություններում։
- 4-րդ արդյունաբերական հեղափոխությունը (4IR) բավականին հետաքրքիր և կարևոր հնարավորություններ է ստեղծում ֆրիլանս աշխատողների համար։ Համաշխարհային տնտեսական ֆորումի հիմնադիր Կլաուս Շվաբն այսպես է նկարագրել 4IR-ը․ «Միլիարդավոր մարդկանց հնարավորությունները, որոնք փոխկապակցված են միմյանց հետ բջջային սարքավորումներով, գործող անկանխատեսելի ուժով, պահուստային կարողություններով ու գիտելիքին հասանելիությամբ, անսահմանափակ են։ Եվ այս հնարավորությունները կբազմապատկվեն այնպիսի ոլորտների տեխնոլոգիական առաջընթացի շնորհիվ, ինչպիսիք են՝ արհեստական բանականությունը, ռոբոտաշինությունը, Իրերի համացանցը (IoT), ինքնավար մեքենաները, 3D տպագրությունը, նանոտեխնոլոգիաները, բիոտեխնոլոգիաները, մատերիայի գիտությունները, քվանտային տեխնոլոգիաները և այլն։ Սրանք այն ոլորտներն են, որոնք լուրջ ներդրումներ են պահանջում, իսկ կազմակերպությունները մասնագետների բացը կարող են լրացնել ֆրիլանս տաղանդներով։
- Հետազոտողներն արդեն գտել են այն մեխանիզմները, որոնց շնորհիվ կարող են կոորդինացնել և մոտիվացնել օֆիսում միմյանց հետ աշխատող թիմերին։ Կսկսեն ուսումնասիրվել և կիրառվել հեռահար աշխատող թիմերի մոտիվացիայի, մասնագիտական աճի ապահովման, գիտելիքի փոխանակման նոր մոտեցումներ, ինչպես նաև կմշակվեն հեռահար աշխատակիցներին տրամադրվող արտոնությունների փաթեթներ։
