Մտավոր Ճկունություն| Ինչպե՞ս զարգացնել մտավոր ճկունությունը

Ինչպե՞ս զարգացնել մտավոր ճկունությունն այսօրվա VUCA աշխարհում. եղանակներից մեկը՝ նավարկել Cynefin-ի «սենյակներով»

Այսօր մենք ապրում ենք մի աշխարհում, որտեղ փոփոխությունները տեղի են ունենում շատ արագ, և երբեմն դժվար է հասկանալ, թե ինչու որևէ իրադարձություն տեղի ունեցավ այսպես կամ այնպես: Մենք բոլորս գիտենք, որ որոշումներ ընդունելը երբեմն բարդ է, հատկապես երբ մենք չունենք բավարար տեղեկություններ։ Այս խնդիրների լուծումը կարող է լինել մտավոր ճկունության զարգացումը՝ կարողություն, որը թույլ է տալիս արագ և արդյունավետ արձագանքել բարդ ու անորոշ իրավիճակներում։
Իսկ ի՞նչ է մտավոր ճկունությունը: Դա նշանակում է՝ մենք ունակ ենք արագ հարմարվելու փոփոխություններին, մտածելու նորովի, անգամ եթե լուծումները պարզ չեն։ Անհրաժեշտ է միտումնավոր զարգացնել մտավոր ճկունությունն այնպես, ինչպես մենք զարգացնում ենք մասնագիտական կամ այլ հմտություններ։ Իրականում շատ բան կարող է խանգարել մեզ մտածել ճկուն՝ տարիքը, կարծրատիպերը, նախկինում գրանցած մեր հաջողությունները, մեծ փորձը և դրանից բխող «ճիշտ» պատկերացումները, որոնք ժամանակի ընթացքում կարող են հնանալ, իսկ մենք չնկատենք դա։

VUCA

Վերջերս բիզնեսում հաճախ է օգտագործվում VUCA հայեցակարգը՝ Volatility (անկայունություն), Uncertainty (անորոշություն), Complexity (բարդություն) և Ambiguity (երկիմաստություն)` նկարագրելու այն իրավիճակները, որտեղ միջավայրը փոփոխական է, որոշումներ ընդունելը բարդանում է, և պատճառահետևանքային կապերը միշտ չէ, որ հասկանալի են: Այս հայեցակարգը հատկապես կարևոր է առաջնորդության և կազմակերպչական հմտությունների զարգացման համար, քանի որ այն օգնում է հասկանալ ժամանակակից արագ փոփոխվող աշխարհի առանձնահատկությունները: Այս ոլորտում իմ հանդիպած ամենաարժեքավոր հայեցակարգերից մեկը Քինեֆինն է, որը կարող է դառնալ հզոր գործիք՝ մտավոր ճկունությունը զարգացնելու համար։

Քինեֆին հայեցակարգը

Cynefin-ն ուելսերեն բառ է, որը նշանակում է «բնակավայր» կամ «միջավայր»։ Այս հայեցակարգը մշակվել է՝ օգնելու ղեկավարներին կողմնորոշվել և որոշումներ կայացնել բարդ և փոփոխական միջավայրերում։ Չնայած Քինեֆին հայեցակարգը ստեղծվել է 1990-ականների վերջերին Դեյվ Սնոուդենի կողմից, երբ նա աշխատում էր IBM Global Services-ում, այն հատկապես կարևորություն է ստացել քովիդի համավարակից հետո և այսօր լայնորեն կիրառվում է կառավարման և առաջնորդության ոլորտներում:
Cynefin-ն ունի 5 հիմնական տիրույթ, որոնց միջոցով կարելի է գնահատել և դասակարգել իրավիճակները՝ համապատասխան որոշումներ կայացնելու, խնդիրներին արդյունավետ լուծումներ գտնելու համար։
Փորձեմ ներկայացնել հայեցակարգը՝ համեմելով այն կոնկրետ օրինակով երաժշտական ոլորտից՝

• Պարզ տիրույթ (Clear Domain)։ Այստեղ խնդիրները և լուծումները պարզ են և ակնհայտ։ Գործելու մոտեցումը հետևյալն է՝ կատարի՛ր լավագույն պրակտիկան, օրինակ՝ պարզ ընթացակարգերի հետևումը։
  Պարզ երգի կատարումը նոտաներով:

• Բարդ տիրույթ (Complicated domain)։ Պատճառահետևանքային կապերը պարզ չեն, բայց կարող են բացահայտվել փորձագետների ու վերլուծության միջոցով՝ «վերլուծի’ր, գործի’ր, արձագանքի’ր» մոտեցմամբ։
  Կատարել դասական բարդ ստեղծագործություն, որը պահանջում է տեխնիկական հմտություն և մեկնաբանություն, հաճախ ուսուցչի կամ դիրիժորի ներգրավմամբ:
• Կոմպլեքս տիրույթ (Complex domain): Պատճառահետևանքային կապերը միայն հետադարձ հայացքով են պարզ դառնում։ Առաջնորդները պետք է փորձարկումներ կատարեն՝ «փորձարկի’ր, դիտարկի’ր, արձագանքի’ր» մոտեցմամբ։ Նորարարությունները սերում են այստեղ։
  Ստեղծել սիմֆոնիա ստեղծագործականության, փորձարկման և հետադարձ կապի միջոցով:
• Քաոսային տիրույթ (Chaotic domain): Պատճառահետևանքային կապեր չկան։ Այստեղ անհրաժեշտ է արագ գործել՝ կարգավորելու իրավիճակը՝ «գործի’ր, դիտարկի’ր, արձագանքի’ր» մոտեցմամբ։
  Բեմում իմպրովիզ անել, երբ հոսանքն անջատվում է կամ գործիքը կոտրվում է: Արագ և վճռական գործողություններ են պահանջվում ելույթը փրկելու համար:
• Անորոշ տիրույթ (Confused domain): Այս տիրույթում պետք է հասկանալ ու գնահատել իրավիճակը և այն տեղափոխել համապատասխան տիրույթ՝ առաջ շարժվելու համար։
  Փորձում ես հասկանալ, թե ինչու չի նվագում գործիքդ, և առհասարակ, ինչ պատահեց։
  

Ճկունության բանալին

Իմ սեփական փորձից

Իմ բնույթով, նախասիրություններով և ունակություններով կամ բախտի բերմամբ ես տարիներ շարունակ մեծամասամբ եղել եմ բարդ և կոմպլեքս տիրույթներին բնորոշ աշխատանքների մեջ, իհարկե, նաև պարզ: Այս տարի, սակայն, ես հայտնվեցի մի իրավիճակում, որտեղ գերակշռում էին պարզ ու քաոսային տիրույթները։ Նախկինում ես կասեի, որ դա «իմը չէ», բայց հիմա հասկանում եմ, որ սա իսկական հնարավորություն էր՝ զարգացնելու իմ մտավոր ճկունությունը։ Ես սկսեցի կատարել այնպիսի աշխատանքներ, որոնք սովորաբար համարել եմ ոչ իմ ուժեղ կողմերը, բայց զարմանալիորեն ինձ մոտ ստացվեց։ Այդ աշխատանքները կատարելու ընթացքում սկսեցի հաճույք ստանալ՝ նույնիսկ եթե դրանք չէին համապատասխանում իմ բնական էներգիային, և անգամ, մտավոր անհարմարություն էին պատճառում ինձ։ Այսինքն՝ հասկանում և գնահատում էի, որ ամեն նոր օրվա հետ գալիս է նոր հնարավորություն՝ մեծացնելու իմ ճկունությունը։
Այսպիսով, մտավոր ճկունության զարգացումը պահանջում է դուրս գալ մեր սիրելի կամ հարմարավետ գոտուց և ընդունել, որ անորոշությունը ոչ միայն մարտահրավերներ է ստեղծում, այլ նաև կարող է լինել նոր հնարավորությունների աղբյուր՝ մեր աճի, նոր մոտեցումների ու ստեղծագործական լուծումների համար։

Ռեֆլեկտիվ վարժություն

Վերլուծեք 2024-ը Քինեֆին հայեցակարգի միջոցով։

• Վերցրեք A4 թուղթ, բաժանեք 5 մասի՝ Cynefin-ի տիրույթներով։
• Յուրաքանչյուր տիրույթի համար գնահատեք 2024-ը՝ օգտագործելով 1-10 սանդղակը։
• Վերլուծեք թույլ տիրույթները և մտածեք, թե ինչ քայլեր կարող եք ձեռնարկել 2025-ին։

Թեստ

Ես մշակել եմ մտավոր ճկունության թեստ, որն այժմ գտնվում է փորձարկման փուլում։ Ուրախությամբ կկիսվեմ թեստը յուրաքանչյուր ցանկացողի հետ։ Երբ մուտքագրված միավորները հասանելի լինեն, ես կուղարկեմ նաև թեստի արդյունքների պրոֆիլը։ Եթե ցանկանում եք ստանալ թեստը, կարող եք կապվել LinkedIn-ով կամ գրել annakonjoryan@gmail.com էլ․ հասցեին։

Աննա Կոնջորյան
Ստեղծարար մտածողության պրակտիկ հետազոտող | «Վերելք» կենսագրական գրքի հեղինակ | «Ամիօ» բանկի կորպորատիվ մշակույթի բաժնի ղեկավար