Բոնուսը միջոց է, բայց ոչ նպատակ։ Երբ աշխատակիցը տեսնում է արդար գնահատական, նրա ներգրավվածությունն այլևս չի չափվում միայն թվերով։
Վերջին տարիներին բանկային համակարգում աճող մրցակցությունը, հաճախորդակենտրոն սպասարկման կարիքը և տեխնոլոգիական զարգացումները նոր պահանջներ են ներկայացնում վաճառքի և սպասարկման ոլորտի աշխատակիցների մոտիվացիոն համակարգերի ձևավորման համար։ Այս հոդվածում ներկայացված է համակարգված վերլուծություն ՀՀ բանկերում կիրառվող բոնուսային մեխանիզմների և դրանց արդյունավետության մասին ինչպես նաև միջազգային լավագույն փորձի վրա հիմնված առաջարկություններ։
Ֆիքսված աշխատավարձի ու փոփոխական մասի համադրության գնահատում
1. Միայն ֆիքսված աշխատավարձ
Առավելություններ՝
• Կայունություն և կանխատեսելիություն,
• Հարմար է այն պաշտոնների համար, որտեղ արդյունքները դժվար է չափել։
Թերություններ՝
• Սահմանափակ մոտիվացիա նախաձեռնողականության համար,
• Կարող է ձևավորել նվազագույն ջանքերի մշակույթ։
2. Ֆիքսված + փոփոխական մաս (performance-based)
Առավելություններ՝
• Աշխատակիցների ներգրավվածության և անձնական պատասխանատվության բարձրացում,
• Արդյունքների հետ ուղղակի կապ ունեցող մոտիվացիա,
• Համապատասխանում է KPI-ների վրա հիմնված մոդելներին՝ վաճառք, ներգրավում, սպասարկում։
Թերություններ՝
• Սթրես՝ բարձր պահանջների դեպքում,
• Անարդար չափման համակարգերի պարագայում կարող է նվազեցնել վստահությունը։
II. Բոնուսային համակարգերի հաճախականություն բանկային ոլորտում
Ամսական բոնուս – Օպտիմալ է ակտիվ վաճառքի և KPI-ների ապահովման համար։ Մոտիվացիոն ազդեցությունն անմիջական է։
Եռամսյակային բոնուս – Մշտական կատարողականի և թիմային ջանքերի գնահատման լավագույն ձև։ Հարմար է նաև սպասարկման որակի և պորտֆելի կայունության գնահատման համար։
Կիսամյակային ու տարեկան բոնուսներ – Լրացուցիչ խրախուսում լոյալության և արժեքների պահպանումն արժևորելու համար։ Կարող է կապվել բանկի համընդհանուր արդյունավետության հետ։
III. Բոնուսների չափաբաժնի օպտիմալ համամասնություններ
| Հաճախականություն | Առաջարկվող շեմ | Նպատակ |
| Ամսական | 20–35% | Արագ KPI-ների խրախուսում |
| Եռամսյակային | 15–25% | Կայունություն, սպասարկման որակ |
| Կիսամյակային | 20–30% | Թիմային ներդրում, նախագծային մոտեցում |
| Տարեկան | 50–100% | Լոյալություն, ամբողջական ներդրում |
ՀՀ Բանկերի կողմից կիրառվող մոտեցումներ
ՀՀ առաջատար բանկերի աշխատակիցների բանավոր հարցումների ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ բանկի հաստիքներից շուրջ 20%-ի մոտ աշխատավարձային համակարգը համադրում է ֆիքսված և փոփոխական բաղադրիչները, տարբեր համամասնություններով՝
• Բոնուսային տոկոսը տատանվում է 20–67% միջակայքում,
• Առավել տարածված են ամսական և եռամսյակային համակարգերը,
• KPI-ները գրեթե բոլոր դեպքերում ունեն պարզ, չափելի և գործառնական հիմքեր,
• Վարքաբանական չափանիշները որոշ բանկերում համադրվում են կատարողականի հետ։
Եզրակացություն
Բանկային համակարգում արդյունավետ բոնուսային քաղաքականությունը պետք է հիմնված լինի փոխադարձ վստահության, թափանցիկ հաշվարկի, բազմաշերտ մոտիվացիայի և ադապտիվ կառավարման սկզբունքների վրա։ Իդեալական մոդելն այն է, որը համատեղում է կարճաժամկետ խրախուսանքները (ամսական, եռամսյակային՝ հիմնականում ֆինանսական) երկարաժամկետ արժևորումների հետ (տարեկան՝ ներառյալ ոչ ֆինանսական), ձևավորելով ոչ միայն արդյունավետ, այլև նվիրված աշխատուժ:
Բացի ֆինանսական գործիքներից, չափման մեխանիզմներն իրենք պետք է արտացոլեն վերլուծական բազմաշերտություն և մարդկային գործոնի նրբություններ։ Այս նպատակով անհրաժեշտ է օգտագործել տարբեր KPI-ի տիպեր՝ ըստ աշխատակցի կամ ղեկավարի դերի։ Ստորև ներկայացված են քանակական և որակական KPI-ների կոնկրետ օրինակներ․
| Ցուցանիշների տիպ | Աշխատակիցներ – Օրինակներ | Ղեկավարներ – Օրինակներ |
|---|---|---|
| Քանակական | Վարկերի քանակ, վաճառված քարտերի թիվ, մուտքերի աճ, սպասարկման միջին ժամանակ, խաչաձև վաճառքների քանակ | Մասնաճյուղի եկամտաբերության աճ, KPI-ների կատարողական, աշխատակիցների պլանների կատարման միջին տոկոս, չեղարկված գործարքների նվազում |
| Որակական | Հաճախորդների գոհունակության միավոր (NPS), սպասարկման կանոնների պահպանում, ներքին վերահսկողության արդյունքներ, թիմում համագործակցություն | Աշխատակիցների ներգրավվածության ինդեքս, հաճախորդների պահպանման տոկոս, կրիզիսների կառավարում, բողոքների որակյալ լուծում |
| Վարքաբանական | Աշխատանքի նկատմամբ մոտեցում, թիմային մշակույթի պահպանում, նախաձեռնողականություն (չափվում է առաջարկներով) | Ղեկավարության ոճ, թիմում հոգեբանական անվտանգության ապահովում, փոփոխությունների առաջնորդում, համագործակցական վարք |
Բոնուսային համակարգը ոչ միայն գնահատման ու խրախուսման գործիք է, այլ մշակույթ ձևավորող ինստրումենտ, երբ այն արտացոլում է արդարություն, նպատակահարմարություն և վերափոխող ներշնչանք։
