Երկու հազար տասնհինգ թվականի մայիսի տասնութին ընդունվեց «Անձնական տվյալների պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքը (այսուհետ՝ Օրենք), որի 23-րդ հոդվածով սահմանվեց պահանջ անձնական տվյալները մշակելու վերաբերյալ լիազոր մարմնին ծանուցելու[1] մասին:
Մասնավորապես, 23-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն (մեջբերվում է) «Մշակողը մինչև կենսաչափական կամ հատուկ կատեգորիայի անձնական տվյալներ մշակելը պարտավոր է անձնական տվյալների պաշտպանության լիազոր մարմնին ծանուցել տվյալներ մշակելու մտադրության մասին»: Միաժամանակ Օրենքը կենսաչափական տվյալ (ընդգծումը մերն է) է համարում «անձի ֆիզիկական, ֆիզիոլոգիական և կենսաբանական առանձնահատկությունները բնութագրող տեղեկությունները»:
Այսպիսով, հարց է առաջանում՝ արդյո՞ք աշխատողի կողմից գործատուին տրամադրված լուսանկարը (չափսը՝ 3X4-ի), որը պրակտիկայում ընդունված է կցել աշխատողի անձնական թերթիկին, կհամարվի անձնական կենսաչափական տվյալ:
Հայաստանի Հանրապետության Արդարադատության նախարարության աշխատակազմի Անձնական տվյալների պաշտպանության գործակալության (այսուհետ՝ Գործակալություն) 2016 թվականի մարտի 21-ին տրված դիրքորոշման (Դիրքորոշում՝ ԱՏՊԴ-001/16) համաձայն՝ լուսանկարների կենսաչափական համարվելու հանգամանքը կախված է տվյալ լուսանկարի մշակման նպատակից՝ այն է անձին նույնականացնել և/կամ ստուգել նրա ինքնությունը (ընդգծումը մերն է):
Համապատասխանաբար, առանձնացվում են 2 խումբ լուսանկարներ.
1 անձին նույնականացնելու նպատակ չունեցող լուսանկարներ (օրինակ՝ ընտանեկան կամ ընկերական միջավայրում արված լուսանկարները)
2 անձին նույնականացնելու նպատակ ունեցող լուսանկարներ (օրինակ՝ որոնողական կամ անվտանգության կամ այլ համակարգերի միջոցով նույնականացնելու, ինքնությունը պարզելու, ճանաչելու, հսկելու և այլ նպատակների համար վերցված լուսանկարները):
Ստացվում է, որ առաջին խումբ լուսանկարները չեն համարվում կենսաչափական:
Ինչ վերաբերում է աշխատողների կողից գործատուներին տրամադրվող լուսանկարների կենսաչափական համարվելու հանգամանքին, ապա Գործակալությունը դա ևս կապում է լուսանկարի մշակման նպատակի հետ: Այսինքն, եթե 3×4 չափի լուսանկարը օրենքով սահմանված դեպքում կամ աշխատողի համաձայնությամբ[2] հավաքվում է աշխատողին նույնականացնելու և/կամ ինքնությունը ստուգելու նպատակով, ապա այն կհամարվի կենսաչափական անձնական տվյալ: Միևնույն ժամանակ, եթե լուսանկարը հավաքվում է այլ նպատակով, քան անձին նույնականացնելն է և/կամ ինքությունը ստուգելը, սակայն որոշակի պահից սկսած՝ աշխատողի համաձայնությամբ կամ օրենքով սահմանված դեպքում այն սկսվում է օգտագործվել նույնականացնելու և/կամ ինքնությունը ստուգելու նպատակով, ապա այդ պահից սկսած լուսանկարը կհամարվի կենսաչափական անձնական տվյալ:
Անձնական տվյալները մշակելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել Օրենքով նախատեսված համաչափության սկզբունքը, համաձայն որի տվյալների մշակումը պետք է հետապնդի օրինական նպատակ, դրան հասնելու միջոցները պետք է լինեն պիտանի, անհրաժեշտ և չափավոր: Միաժամանակ արգելվում է այնպիսի անձնական տվյալների մշակումը, որոնք անհրաժեշտ չեն տվյալները մշակելու նպատակի համար կամ անհամատեղելի են դրա հետ, կամ արգելվում է անձնական տվյալների մշակումը, եթե տվյալները մշակելու նպատակին հնարավոր է հասնել ապաանձնավորված կերպով:
*Նշում. ինչպես գիտենք, որոշակի դեպքերում ՀՀ օրենսդրությունը պահանջում է որոշակի կատեգորիայի աշխատողներին անցնելու նախնական, ապա նաև՝ պարբերական բժշկական զննություն՝ աշխատանքի ընդունվելիս և աշխատանքի ընթացքում: Այդպիսի զննությունների արդյունքներն ամրագրվում են բժշկական գրքույկներում, որոնցում առկա է նաև աշխատողի լուսանկարը: Ըստ էության աշխատողների բժշկական գրքույկում/սանիտարական գրքույկում (այսուհետ՝ Գրքույկ) փակցվող լուսանկարը կհամարվի կենսաչափական անձնական տվյալ, քանի որ գրքույկների ձևը պահանջում է լուսանկարի առկայությունը, որպես նույնականացնող էլեմենտ: Ի տարբերություն գործատուների կողմից կիրառվող «Աշխատողի անձնական թերթիկների», Գրքույկում անձին նույնականացնող այլ տվյալներ (օրինակ՝ անձնագրի տվյալներ) չեն լրացվում: Այդ հանգամանքը թույլ է տալիս ենթադրելու, որ «Աշխատողի անձնական թերթիկ»-ում փակցվող լուսանկարը չի համարվի նույնականացնող տվյալ, քանի որ այդ թերթիկի լրացման համար, աշխատողը գործատուին է տրամադրում նույնականացման համար նաև անձնագրի պատճենը:
[1] Ծանուցմանը ներկայացվող պահանջները ներկայացված են Օրենքի 23-րդ հոդվածի 4-րդ կետով:
[2] Օրենքի 13-րդ հոդվածի համաձայն՝ Կենսաչափական անձնական տվյալներ մշակվում են միայն տվյալների սուբյեկտի համաձայնությամբ, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի, և եթե օրենքով հետապնդվող նպատակը հնարավոր է իրականացնել միայն այդ կենսաչափական տվյալները մշակելու միջոցով:
