Հայաստանի գիտության և տեխնոլոգիաների հիմնադրամի (FAST) առաքելությունը ՀՀ-ում տեխնոլոգիական նորարարությունների համար միջավայր զարգացնելն է և տեղի ու միջազգային գիտական հանրությունների գիտական, տեխնոլոգիական ու ֆինանսական ռեսուրսների մոբիլիզացիան:
Իր գործունեության 5 տարում հիմնադրամը հասցրել է մի շարք նվաճումներ գրանցել, որոնց մասին էլ staff.am-ը զրուցել է թիմի անդամների հետ:
Կրթություն, գիտություն, նորարարություն
«FAST-ը ստեղծվել է 5 տարի առաջ՝ նպատակ ունենալով իր գործունեությամբ նպաստել, որպեսզի մինչև 2041 թվականը Հայաստանը հայտնվի թոփ նորարարական երկրների ցանկում, ինչպես նաև դառնա արհեստական բանականությունը հիմնական գիտական ուղղություն ունեցող երկիր։
FAST-ի ծրագրերն իրականացվում են երեք հիմնական ուղղություններով. կրթություն, այդ թվում՝ դպրոցական կրթություն, գիտություն՝ հենց գիտության աջակցմանն ուղղված, և նորարարություն՝ գիտության առևտրայնացմանն ուղղված ծրագրեր ստարտափերի հետ կապված», – մանրամասնում է հիմնադրամի ռազմավարական ծրագրերի գծով փոխնախագահ Սյուզաննա Շամախյանը:
5 տարում FAST-ն իրականացրել է 31 տարբեր ծրագիր, որից մոտ 10-ը եղել են հենց կրթության բլոկում։
«Ավելի և ավելի ենք համոզվում, որ մեծ կարևորություն ունի հենց մարդկային կապիտալի զարգացման մեջ ներդրում անելը, որովհետև մեծ խնդիրները, որոնք առաջանում են հենց երկրի պոտենցիալի զարգացման հետ կապված, սկսվում են կրթությունից։ Ու ինչքան շուտ սկսենք մարդկանց մեջ սերմանել նորարարական մտածելակերպը, ճիշտ գիտելիքները, այդքան երկիրը զարգացման ավելի մեծ ներուժ կունենա», – ընդգծում է Սյուզաննան:
Խոսելով գիտությանն ուղղված ծրագրերից՝ նա պատմում է Advance-ի մասին՝ FAST-ի հիմնական մեխանիզմի, որով հիմնադրամը ֆինանսավորում է գիտությունը։ Ծրագրի շրջանակում FAST-ը համագործակցության կամուրջներ է ստեղծում միջազգային գիտնականների հետ, որոնց գիտելիքն ու մասնագիտական կապերը հիմնադրամի աջակցությամբ օգտագործվում են Հայաստանում գիտական նոր դպրոցներ կառուցելու կամ գոյություն ունեցող գիտական դպրոցները զարգացնելու և երիտասարդ գիտնականների համար համապատասխան ապագա ապահովելու նպատակով։ Ծրագրի շրջանակում տարեկան դրամաշնորհը կազմում է մինչև $100,000, արդեն ֆինանսավորվում է 9 տեղացի գիտնական և 4 գիտական ղեկավար։
Advanced Solutions Center ստարտափերի ստեղծման hub-ը
FAST-ի Առաջատար լուծումների կենտրոնը՝ Advanced Solutions Center-ը (ASCENT), բազմաֆունկցիոնալ հարթակ է այն հեռանկարային գիտական նախագծերի համար, որոնք միջազգային հարթակ դուրս գալու ներուժ ունեն։
«FAST-ում գործում է Advanced Solutions Center-ը, որը, ըստ էության, իրենից ներկայացնում է նոր ստարտափերի ստեղծման hub։ Ինչպես է այդ պրոցեսը տեղի ունենում. թիմը ձևավորվում է գաղափարի շուրջ, որն ուսումնասիրվում է որոշակի ժամանակ, կատարվում է գրականության ուսումնասիրություն, հիպոթեզն է առաջ քաշվում, և հետո, եթե այդ հիպոթեզը կենսունակ է, դրա շուրջ արդեն ձևավորվում է ավելի մեծ թիմ, որը պետք է փորձարկի տվյալ հիպոթեզը։ Եթե ամեն ինչ հաջողությամբ է ավարտվում, այսինքն՝ պրոտոտիպը հաջողակ է լինում, այդ դեպքում ձևավորվում է ընկերությունը, մեր պարագայում՝ Denovo Sciences-ը, որը պաշտոնապես ձևավորվեց 2020թ․-ի դեկտեմբերին, բայց թիմն արդեն աշխատում էր այդ հիպոթեզի վրա մոտավորապես 1․5 տարի», – պատմում է Denovo Sciences-ի համահիմնադիր Հովակիմ Զաքարյանը։
Այդ պահին նրա թիմն ունի 9 անդամ, որոնց թվում կան և՛ մաթեմատիկոսներ, և՛ կենսաբաններ, նաև հաշվողական քիմիկոս ու ծրագրավորող։ Թիմը փորձում է մաթեմատիկական ալգորիթմեր օգտագործելով՝ նախագծել նոր դեղամիջոցների նմուշներ, որոնք շատ ավելի արդյունավետ կլինեն, քան գոյություն ունեցողները։
Denovo Sciences-ը 2021-ի ընթացքում սկսեց համագործակցել ԱՄՆ տարբեր համալսարանների, լաբորատորիաների հետ, իսկ որ ամենակարևորն է՝ Entrepreneurship World Cup մրցույթում դարձավ թոփ-25 ստարտափներից մեկը ՝ ընտրվելով աշխարհի հազարավոր ստարտափներից։
8nook ստարտափն առաջին ֆինանսավորումն է ներգրավել
8nook-ը FAST-ի ASCENT ծրագրում ստեղծված ստարտափ մեկ այլ ընկերություն է, որը, օգտագործելով արհեստական բանականության և տվյալագիտության մեթոդները, կարողանում է բարձր ճշգրտությամբ կանխատեսել վարկային դիֆոլթի հավանականությունը, ինչպես նաև բանկերի համար ապահովել մաքսիմալ եկամտաբերությամբ պորտֆելներ։
«Ուրախ ենք տեղեկացնել, որ այս տարվա ընթացքում 8nook ընկերությունը գրանցեցինք ԱՄՆ-ում և կարողացանք ներգրավել Ընկերության առաջին ներդրումը։ Այս պահին աշխատում ենք երեք խոշորագույն հայկական բանկերի հետ և մեկ միջազգային բանկի։ Մոտ կես միլիոնից ավելի տվյալներ ենք արդեն ներգրավել, որոնք բոլորն իրական բանկային համակարգից են, ինչը միանշանակ կօգնի էլ ավելի լավացնել մոդելի ճշգրտությունը և նոր բարձունքների հասնել գալիք տարվա ընթացքում», – նշում է ինժեներական գծով ղեկավար Աննա Եղիազարյանը։
Նրա խոսքով՝ նախագծի վրա այս պահին 5 հոգով են աշխատում, սակայն նախատեսում են թիմակիցների թիվը 2022-ի ընթացքում կրկնապատկել՝ հասցնելով 10-ի։
Ի դեպ, FAST-ն ունի նաև բանակի և զինվորականների համար նախատեսված ծրագիր՝ «1991 ստորաբաժանում»-ը, որի նպատակներից է ապահովել զինվորական ծառայության մեջ գտնվող անձանց շարունակական կրթության, բազմակողմանի զարգացման, մասնագիտական հմտությունների յուրացման հնարավորությունները: «1991 ստորաբաժանման» զինծառայողները ծառայության ընթացքում ձեռք են բերում հիմնարար և գործնական գիտելիքներ ու հմտություններ, որոնց շնորհիվ զորացրվելուց հետո աշխատանքի անցնելու հնարավորություն կունենան հենց ՀՀ ՊՆ համապատասխան ստորաբաժանումներում՝ շարունակելով կիրառել իրենց ստացած գիտելիքները և զարգացնել դրանք, աշխատանք գտնել առաջատար բարձր տեխնոլոգիական ընկերություններում, ինչպես նաև ընդգրկվել գիտահետազոտական լաբորատորիաների աշխատանքներում:
Մարդկանց հետ, մարդկանց համար
«Մեր թիմն առանձնահատկություններ շատ ունի, բայց եթե շեշտելու լինեմ, երևի կասեմ, որ մենք թիմում ունենք շատ տարբերվող մարդիկ։ Բոլոր այդ տարբեր մարդիկ կարողանում են միասնաբար աշխատել միասնական նպատակի շուրջ, մեր տեսլականի, որն է՝ «Դարձնել Հայաստանը թոփ նորարարական երկիր մինչև 2041»։ Չնայած նրան, որ մենք տարբեր ենք, տարբեր մասնագիտություններ ունենք, անգամ տարբեր երկրներից ենք բայց քանի որ ունենք միասնական նպատակ, բոլորս մեծ ոգևորությամբ աշխատում ենք մեր տեսլականին ընդառաջ», – ասում է ֆինանսների և գործառնությունների բաժնի ղեկավար Մարինե Խաչատրյանը։
«Մենք առաջին հերթին գնահատում ենք մարդկանց, որովհետև մարդիկ են գաղափարների կրողները, և մարդիկ են իրենց գաղափարներն իրականացնողները։ Հետևաբար մարդը Denovo Sciences-ի հիմնական արժեքն է։ Այն, ինչ անում ենք, անում ենք հենց մարդկանց համար», – իր հերթին նշում է Հովակիմը։
Չնայած պատերազմով և համավարակով պայմանավորված բոլոր դժվարություններին՝ FAST-ի թիմը 2021-ին աճել է մոտ 30 տոկոսով, և այդ աճը շարունակական է լինելու։ Ի դեպ, միայն 2021-ի ընթացքում թիմը համալրել են 7 հայրենադարձներ, և այս պահին հիմնադրամի թիմի 20 տոկոսը հայրենադարձ են ԱՄՆ-ից, Ռուսաստանից, Կանադայից։
Մարդկային ռեսուրսների պատասխանատու Ռուզաննա Աղաջանյանի խոսքով՝ FAST-ում կարիերայի աճի մեծ հնարավորություններ կան․ «Մեր լիդերշիփի կազմում այս պահին ունենք ուղիղ կեսն այն մարդկանց, ովքեր աճել են՝ սկսելով աշխատանքը մեզ մոտ շատ ավելի ցածր պաշտոններից»։
Բացի այդ, FAST-ում շատ են կարևորում ինթերնշիփի ինստիտուտը. տարեկան մոտ 20-25 ուսանող Հիմնադրամում պրակտիկա է անցնում, հետագայում նաև այնտեղ ընդունվում աշխատանքի։
Invest in Armenia, Transform the Future
FAST-ի նախաձեռնությամբ անցկացնում է նաև «Գլոբալ ինովացիոն ֆորում», որի շրջանակում Հիմնադրամը կամուրջներ է ստեղծում ՀՀ գիտնականների, կառավարության և միջազգային կազմակերպությունների միջև՝ նպաստելով գիտական ծրագրերի ընդլայմանն ու զարգացմանը։ Արդեն իսկ անցկացված 2 ֆորումի ընթացքում ներգրավվել է 1700 հյուր, 1400 մասնակից և 170 բանախոս աշխարհի 23 երկրից։
«Առաջիկա 5 տարում պլանավորում ենք մեր հիմնական ծրագրերն ընդլայնել, ավելի շատ խորանալ կրթական բլոկում, շատ ավելի վաղ սկսել տաղանդների հայտնաբերումը դպրոցում, և բուհական համակարգում տարատեսակ կրթական ծրագրերի միջոցով նրանց զարգացման մեջ ներդրում կատարելով, նախևառաջ ապահովել այդ կադրերի առկայությունը Հայաստանում, ինչպես նաև այլ կադրերի հոսքը դեպի Հայաստան՝ այդ թվում Սփյուռքի մեր հայրենակիցների և ներկայացուցիչների։
Այս նպատակով FAST-ի 5-ամյակին նվիրված շատ մեծ միջոցառումներ են պլանավորվում. մենք մեր առաջին fundraising gala-ն ենք անցկացնելու, որը հենց Advance-ին է ուղղված, այսինքն՝ մեր երիտասարդ գիտնականների պոտենցիալը զարգացնելուն։ Ինչպես նաև մի քանի այլ միջոցառումներ կլինեն այս տարվա ընթացքում, որոնք շատերին կարող են հետաքրքրել», – պատմում է Սյուզաննան։
FAST-ի 5-ամյակին հիմնադրամը համապատասխան նշանաբան է ընտրել՝ Invest in Armenia, Transform the Future։
«Նպատակը հենց այն է, որ հասկանանք, որ, ներդրում կատարելով Հայաստանի ապագայի մեջ, կարող ենք տարբեր բաներ վերափոխել։ Հենց այդ կոչով ենք նշելու մեր 5-ամյակը։ », – եզրափակում է հիմնադրամի փոխնախագահը։
