Թվային զարգացումների արագ ընթացքով պայմանավորված՝ արհեստական բանականությունն այսօր դարձել է ոչ միայն տեխնոլոգիական առաջընթացի, այլև տնտեսությունների և կրթական համակարգերի վերափոխման առանցքային շարժիչ ուժը։ Հենց այս համատեքստում Երևանը կրկին դարձել էր տարածաշրջանի նորարարական կենտրոնը՝ հյուրընկալելով Silicon Mountains 2025 գագաթնաժողովը, որն այս տարի կրում էր «Արհեստական բանականության անատոմիա» խորագիրը։
Գագաթնաժողովը, որն արդեն իններորդ տարին է միավորում է տեխնոլոգիական համայնքի առաջատար մասնագետներին և ընկերություններին, այս անգամ էլ վերածվեց գիտելիքների ու գաղափարների խաչմերուկի․ ալգորիթմների և նեյրոնային ցանցերի ներքին կառուցվածքից մինչև տվյալների հոսքերն ու մարդկային փորձառության դերը՝ քննարկվեց ամեն ինչ, ինչ ձևավորում է այսօրվա և ապագայի արհեստական բանականությունը։
Գագաթնաժողովի բացման խոսքում ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը շեշտեց.
Ես կարող եմ հիշատակել առաջին երեք քայլերը, որոնցով մենք պատկերացնում ենք, որ պետք է աջակցենք տեխնոլոգիական ոլորտի զարգացմանը։ Դրանցից առաջինը կրթությունն է, երկրորդը կրթությունն է, երրորդը կրթությունն է։ Հաջորդ քայլերը թվարկելով կարող եմ հիշատակել ենթակառուցվածքները, լավ կարգավորումները, լավ քաղաքականությունները։ Բայց հարց է ծագում, թե ինչ է պետք անել և ինչ է պետք ունենալ լավ ենթակառուցվածքներ, կարգավորումներ և քաղաքականություններ մշակելու և ունենալու համար։ Կարծում եմ՝ այստեղ էլ պատասխանը նույն է։ Երեք բան է անհրաժեշտ՝ կրթություն, կրթություն և էլի կրթություն:
Փաշինյանը նշեց, որ տեխնոլոգիական ընկերություններն արդեն ակտիվորեն ներգրավված են դպրոցական կրթության զարգացման գործում՝ երկրում ապահովելով առանցքային պայմաններ կայուն աճի և անվտանգության համար:
ՏՀՏ գործատուների միության գործադիր տնօրեն Էդուարդ Մուսայելյանն ընդգծեց, որ գագաթնաժողովն անցկացվում է արդեն իններորդ անգամ, իսկ վերջին երկու տարիներին միջոցառումներն առաջին անգամ անցկացվել են նաև մարզերում՝ Գյումրիում և Լոռիում:
Ձևաչափը, երբ տարվա ընթացքում մեկ միջոցառումն անցկացվում է մայրաքաղաքում, իսկ մյուսը՝ մարզերում, հնարավորություն է տալիս նորարարությունները տարածել ամբողջ երկրի տարածքում: Մենք կարծում ենք, որ տեխնոլոգիաները պետք է հասանելի լինեն յուրաքանչյուր համայնքի, յուրաքանչյուր դպրոցի և յուրաքանչյուր երիտասարդի համար։
Մուսայելյանը նաև ընդգծեց ավագ դպրոցներում արհեստական բանականության դասավանդման STEP.ai ծրագրի մեկնարկի կարևորությունը՝ նշելով, որ ծրագիրը 2024թ. հոկտեմբերից իրականացվում է երկրի 15 դպրոցներում:
Ծրագրի շրջանակում երեք տարվա ընթացքում աշակերտները խորությամբ ուսումնասիրում են արհեստական բանականությունը՝ սկսելով հիմունքներից։ 10-րդ դասարանում նրանք սովորում են ծրագրավորում Python լեզվով, որը հնարավորություն է տալիս կառավարել համակարգիչները։ 11-րդ դասարանում նրանք ուսումնասիրում են մեքենայական ուսուցում, իսկ 12-րդ դասարանում արդեն կառուցում են իրական ռոբոտներ։
Գագաթնաժողովին մասնակցում էին աշխարհահռչակ մասնագետներ եւ փորձագետներ՝ Analog Devices-ի գլխավոր գործադիր տնօրեն, Բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում համաշխարհային ներդրման համար ՀՀ պետական մրցանակի 2025թ. դափնեկիր Վինսենթ Ռոշը, Flagship Pioneering-ի հիմնադիր և Moderna-ի համահիմնադիր Նուբար Աֆեյանը, Հյուսիսային Ասիայի McKinsey & Company-ի պատվավոր նախագահ Անդրե Անդոնյանը, Nokia-ի Կենտրոնական և Հարավային Եվրոպայի տեխնիկական տնօրեն Իվան Լեսիչը, տեխնոլոգիական ձեռնարկատեր և գինեգործ Ադամ Կաբլանյանը, Cognaize-ի հիմնադիր Վահե Անդոնյանսը և ոլորտի այլ առաջնորդներ: Նրանք կիսվել են իրենց անձնական փորձով և քննարկել արհեստական բանականության ապագան, գեներատիվ մոդելները, տվյալների կառավարումը և մարդկային փորձառության դերը:
Գագաթնաժողովի կարևոր իրադարձություններից մեկը Ucom-ի և Nokia-ի միջև փոխըմբռնման հուշագրի ստորագրումն էր՝ «Ինքնավար ցանցերը և արհեստական բանականության կիրառությունը 6G-ի համար» թեմայով։ Հուշագիրը ստորագրեցին Ucom-ի գլխավոր տնօրեն Ռալֆ Յիրիկյանը եւ Nokia-ի բջջային ցանցերի Եվրոպայի շուկայի ղեկավար, ավագ փոխնախագահ դոկտոր Ռոլֆ Վերները։
Գագաթնաժողովի շրջանակում տեղի է ունեցել նաև հատուկ նամականիշով երկկողմանի բացիկի մարման արարողություն՝ նվիրված Silicon Mountains 2025–ին։ Արարողությանը մասնակցել են ՀՀ վարչապետի աշխատակազմի ղեկավար Արայիկ Հարությունյանը, բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության փոխնախարար Գևորգ Մելիքսեթյանը, «Հայփոստ»-ի գործադիր տնօրեն Շուշան Ալեքսանյանը, Հայաստանի ֆիլատելիստների ասոցիացիայի նախագահ Հովիկ Մուսայելյանը, ՏՀՏ գործատուների միության գործադիր տնօրեն Էդուարդ Մուսայելյանը և Ucom-ի գլխավոր տնօրեն Ռալֆ Յիրիկյանը։ Բացիկի դիզայնը մշակել է Դավիթ Դովլաթյանը։
Գագաթնաժողովին ներկա էր նաև staff.am-ի համահիմնադիր Լուիզա Ավետիսյանը, ով կարևորեց նման ձևաչափերի դերը երկրի տեխնոլոգիական զարգացման և գիտելիքահենք միջավայրի ձևավորման գործում։
staff.am-ը, լինելով Հայաստանի տեխնոլոգիական էկոհամակարգի զարգացման ակտիվ մասնակից, առանձնակի ուշադրությամբ հետևում է այն նախաձեռնություններին, որոնք նպաստում են երկրի մարդկային կապիտալի, կրթական միջավայրի և նորարարական տնտեսության ձևավորմանը։
Silicon Mountains 2025 գագաթնաժողովը ևս մեկ անգամ ցույց տվեց, որ տեխնոլոգիաների առաջընթացն անբաժան է կրթության ու մարդկային ներուժի շարունակական զարգացման գաղափարից։ Նման հարթակները հնարավորություն են տալիս գիտության, բիզնեսի և պետական կառույցների ներկայացուցիչներին միավորվել՝ քննարկելու ոչ միայն տեխնոլոգիական նորարարությունները, այլև դրանց ազդեցությունը աշխատաշուկայի և ապագայի մասնագիտությունների ձևավորման վրա։
