staffmedia.am-ը շարունակում է «Շաբաթվա գիրքը» շարքը։ Նախորդ անգամ քննարկել էինք Փիթեր Թիլի «Զրոյից մեկ»-ը, որն առաջարկում է գործնական, փորձված ու մշակված խորհուրդներ՝ իրագործելու ձեր թարմ ու ստեղծարար գաղափարները։
Այս հոդվածում վերլուծելու ենք Սթիվեն Քովիի «Ամենաարդյունավետ մարդկանց յոթ սովորույթները» գիրքը, որը մեր մտածողությունը կարող է հասցնել նոր մակարդակի։ Այն 2011 թվականին «Թայմ» ամերիկյան ամսագրի կողմից ընդգրկվել է բիզնեսի կառավարման ամենաազդեցիկ 25 գրքերի շարքում։ Սթիվենը, ավելի քան 25 տարի աշխատելով տարբեր ոլորտի մարդկանց հետ, ականատես է եղել այնպիսի դեպքերի, երբ մարդը արտաքուստ հաջողակ է, հասել է մի շարք անհավանական հաջողությունների, սակայն ներքուստ տառապում է և ունի անհագ քաղց։ Հիմնվելով տարիների փորձի վրա, ուսումնասիրելով մի շարք մարդկանց՝ հեղինակը բացահայտել է այն սովորույթները, որոնք հատուկ են արդյունավետ կյանք վարող և հաջողակ մարդկանց։
«Ամենաարդյունավետ մարդկանց յոթ սովորույթները» գիրքը մարդկային արդյունավետության ֆունդամենտալ սկզբունքների մարմնացումն է, որն ընկած է երկարատև երջանկության և հաջողության հիմքում։ Բայց նախքան այս յոթ սովորույթներին անդրադառնալը, պետք է հասկանանք մեր սեփական պարադիգմը, ավելի պարզ ասած՝ ինչպես ենք ընկալում աշխարհը։ Այս միտքը խորությամբ բացատրելու համար հեղինակը պարադիգմը համեմատում է քարտեզի հետ։ «Քարտեզը տեղանքը կամ տարածքը չէ, այլ այդ տեղանքի բացատրությունը»։ Հենց այսպես էլ պարադիգմը կյանքի կամ աշխարհի բացատրությունն է, տեսությունը կամ մոդելը, որով առաջնորդվում ենք։ Ենթադրենք՝ պետք է գնանք ինչ-որ տեղ, սակայն տեղանքին ծանոթ չենք։ Այստեղ մեզ օգնության կհասնի քարտեզը։ Բայց պատկերացնենք՝ մեր ձեռքում սխալ քարտեզ է։ Որքան էլ արագ քայլենք, որքան էլ փորձենք կարճ ճանապարհներ ընտրել նպատակակետին հասնելու համար, միևնույնն է, բոլոր ջանքերն ապարդյուն են լինելու։ Եվ այստեղ խնդիրը ոչ թե մեր վարքագիծն է, այլ սխալ քարտեզը։ Մենք շարունակելու ենք մոլորված քայլել, մինչև որ չգիտակցենք խնդրի պատճառը։ Հենց այսպես էլ մեզնից յուրաքանչյուրն իր գլխում ունի նմանատիպ բազում քարտեզներ, և հաճախ մենք չենք էլ գիտակցում դրանց գոյությունը։ Բայց իրականությունն այն է, որ մենք ամեն ինչ ընկալում և մեկնաբանում ենք հենց այս մտավոր քարտեզներով, որոնց ճշմարտացիությունը հազվադեպ ենք հարցականի տակ դնում։ Մեզ թվում է, թե այն ինչ տեսնում ենք, հենց այնպիսին է, ինչպիսին որ կա, մինչդեռ կյանքին նայելիս մենք տեսնում ենք մեր սեփական արտացոլանքը: «Մենք տեսնում ենք աշխարհը ոչ թե այնպիսին, ինչպիսին որ այն կա, այլ ինչպիսին որ մենք ենք․․․․»։ Ուստի մեր կյանքը փոխելու համար մենք պետք է սկսենք մեր իսկ մտածողությունից և սովորույթներից։
Մենք չենք կարող լուծել մեր խնդիրները մտածողության այն նույն մակարդակով, որով ստեղծել ենք դրանք։
Ալբերտ Այնշտայն
Մենք մեր սովորույթների կոմպոզիցիան ենք։ Դրանք մեր կյանքի հզորագույն գործոններից են․ դրանք են ձևավորում մեր և՛ արդյունավետությունը, և՛ անարդյունավետությունը։ Քովինը սովորույթը սահմանում է որպես գիտելիքի (ի՞նչ և ինչու՞ անել), հմտության (ինչպե՞ս անել) և ցանկության (անելու մոտիվացիան) համադրություն։
Մենք այն ենք, ինչ անընդհատ անում ենք: Ուստի գերազանցությունը ոչ թե գործողություն է, այլ սովորույթ։
Արիստոտել
Ամենաարդյունավետ մարդկանց 7 սովորույթները
Այժմ հակիրճ ներկայացնենք այն յոթ սովորույթները, որոնք պայմանավորում են մարդկային արդյունավետությունը։
Սովորույթ 1 | Եղիր պրոակտիվ
Պրոակտիվ նշանակում է լինել նախաձեռնող և պատասխանատվություն կրել սեփական կյանքի նկատմամբ։ Պրոակտիվ մարդիկ գիտակցում են, որ կյանքը մեր կայացրած որոշումների, այլ ոչ թե հանգամանքների արդյունք է. «Այսօրվա իմ «ես»-ը երեկվա որոշումներիս արդյունքն է»։ Մենք ինքներս ենք որոշում, թե ինչպես արձագանքենք այն ամենին, ինչ կատարվում է մեզ հետ։
Ոչ ոք չի կարող ձեզ վիրավորել առանց ձեր համաձայնության։
Էլեոնոր Ռուզվելտ
Պրոակտիվ մարդիկ կենտրոնանում են ոչ թե խնդիրների, այլ լուծումների և հնարավորությունների վրա։ Ընդ որում, պետք է կարողանալ հստակ տարբերակել այն խնդիրները, որ գտնվում են մեր ազդեցության գոտու ներսում։ Պրոակտիվ մարդիկ իրենց ժամանակն ու էներգիան կենտրոնացնում են հենց այս խնդիրների և այն իրավիճակների վրա, որոնք ունակ են փոխելու։
Սովորույթ 2 | Սկսիր՝ մտքում պատկերացնելով վերջը
Այս սովորույթը հիմնված է այն փիլիսոփայության վրա, որ ամեն ինչ ստեղծվում է երկու անգամ, նախ՝ գաղափարական մակարդակում (առաջին ծնունդ), և հետո՝ ֆիզիկական մակարդակում (երկրորդ ծնունդ)։ Օրինակ՝ տուն կառուցելիս սկզբում մտքում ենք պատկերացնում, թե ինչպիսի տուն ենք ցանկանում՝ իր բոլոր մանրամասներով, հետո մեր պատկերացրածը հանձնում ենք թղթին, հստակեցնում ամեն ինչ և միայն այս ամենից հետո ենք սկսում շինարարական աշխատանքները։ Եվ այս սկզբունքը կարելի է կիրառել կյանքի տարբեր իրավիճակներում։ Այսինքն՝ ցանկացած նախաձեռնություն պետք է սկսենք մտքում՝ վերջնարդյունքը պատկերացնելով։ Սա կօգնի մեզ հասկանալ՝ արդյո՞ք այն, ինչ ցանկանում ենք անել և այն, ինչ սահմանել ենք որպես նպատակ, կարևոր է և հենց այն է, ինչ իսկապես ուզում ենք։
Հաճախ մենք հայտնվում ենք թվացյալ արդյունավետ զբաղվածության թակարդում։ Մեզ թվում է, որ մենք բավականին արդյունավետ ենք օգտագործում մեր ժամանակը և անում ենք այն, ինչ պետք է։ Բայց երբ ստանում ենք մեր աշխատանքի արդյունքը, բավարարվածության, խանդավառության փոխարեն զգում ենք դատարկություն և ոչ մի էմոցիա․ իրականում այն, ինչին այդքան ջանասիրաբար ձգտում էինք, մեզ համար կարևոր չէր։ Ուստի իսկզբանե հարկավոր է հստակեցնել նպատակը և գնահատել դրա կարևորությունը։
Սովորույթ 3 | Առաջնահերթությունները դիր առաջին տեղում
Երրորդ սովորույթը մեր մեջ կզարգացնի արդյունավետ ինքնակառավարում, որը հիմնված է ժամանակի խելամիտ օգտագործման վրա։ Այս տեսնակյունից մեր անելիքները կարելի է խմբավորել ըստ կարևորության և հրատապության։ Պետք է սովորել ասել «ոչ» անկարևոր և ոչ հրատապ անելիքներին։ Միևնույն ժամանակ պետք է գիտակցել, որ հաճախ կարող ենք կորցնել մեր մոտիվացիան, և այստեղ օգնության է հասնում դիսցիպլինան։ Հավատարիմ մնալով երկարաժամկետ նպատակին՝ հաջողակ մարդիկ կարողանում են իրենց մեջ ուժ գտնել հակառակվելու այդ կարճաժամկետ էմոցիաներին, ասելու «այո» նպատակային և «ոչ» րոպեական թուլությանը։
Հաջողակ մարդիկ սովորույթ ունեն անելու բաներ, որոնք ոչ հաջողակ մարդիկ չեն ցանկանում անել։
Է․ Մ․ Գրեյ
Սովորույթ 4 | Ձգտիր փոխշահավետության
Փոխշահավետությունը իրենից ենթադրում է շահերի ընդհանրություն մարդկային ցանկացած փոխհարաբերությունում․ մտածիր ոչ միայն սեփական, այլ նաև ընդհանրական օգուտի մասին։
Համաձայն այս սովորույթի՝ կյանքը համագործակցություն է, ոչ թե մրցակցություն։ Բացի «իմ հաղթանակից» և «քո հաղթանակից», գոյություն ունի նաև երրորդ տարբերակը՝ «բոլորիս հաղթանակը»։
Սովորույթ 5 | Նախ ձգտիր հասկանալ, հետո՝ լինել հասկանալի
Հաղորդակցությունը կյանքի կարևորագույն հմտություններից է։ Շատ հաճախ մարդիկ լսում են ոչ թե հասկանալու, այլ պատասխանելու համար։ Պատկերացրեք՝ այցելել եք բժշկի, ով առանց հասկանալու Ձեր խնդիրը, շտապում է դեղատոմս գրել։ Դուք այլևս չեք դիմի այդ բժշկին։
Խոսել, կարդալ, գրել սովորելու համար մենք ծախսում ենք տարիներ, իսկ երբևիցե մտածե՞լ էինք «լսել» սովորելու մասին․ սովորել՝ ինչպես կարելի է իսկապես լսել և ընկալել մարդուն, զգալ և կարեկցել նրան։ Պետք է զարգացնել մեր լսելու կարողությունը, քանի որ հենց այս սովորույթն է արդյունավետ մարդկային փոխհարաբերության բանալին։
Սովորույթ 6 | Ձգտեք սիներգիայի
Կյանքի ամենագեղեցիկ երևույթներից է սիներգիան․ ամբողջը ավելին է, քան ամբողջի առանձին մասերի գումարը։ Այն դեմ է գնում մաթեմատիկական տրամաբանությանը և ապացուցում՝ 1+1 > 2: Այն միասնականության և համախմբվածության արգասիքն է։
Կարելի է ասել՝ վերևում նշված բոլոր սովորույթները մեզ նախապատրաստում են հենց սիներգիային։
Սիներգետիկ մտածողությունը բացում է մեր միտքը և սիրտը նոր հնարավորությունների առջև։
Սովորույթ 7 | Սրի՛ր սղոցդ
Պատկերացրեք՝ Դուք անտառում հանդիպում եք մի փայտահատի, ով մեծ դժվարությամբ ծառ է կտրում։
-Այդ ի՞նչ ես անում, հարցնում եք Դուք։
-Չե՞ս տեսնում, միանգամից պատասխանում է փայտահատը, -սղոցում եմ այս ծառը։
-Դու ուժասպառ տեսք ունես, ինչքա՞ն ժամանակ է, ինչ աշխատում ես։
-Հինգ ժամից ավել, պատասխանում է, -ես սպառված եմ, սա շատ ծանր աշխատանք է։
-Իսկ ինչու՞ չես դադար վերցնում և սրում սղոցը։ Համոզված եմ՝ այդպես ավելի արագ կստացվի։
-Ես դրա ժամանակը չունեմ, ես չափազանց զբաղված եմ։
Հաճախ մենք ևս հայտնվում ենք փայտահատի կարգավիճակում։ Մենք չենք գիտակցում, որ հանգստի և ինքնավերականգվելու ժամանակն է։ Ինչպես փայտահատը պետք է սրի իր սղոցը ավելի արդյունավետ աշխատելու համար, այնպես էլ մենք պետք է շարունակաբար բարելավենք մեր կյանքի ֆիզիկական, հոգեկան, մտավոր և սոցիալական/էմոցիոնալ մարզավիճակները։
Այսպիսով՝ եթե ցանկանում ենք փոխել մեր կյանքը, դարձնել այն արդյունավետ, ապա պետք է սկսել մտածողությունից։ Այս գրքի գաղափարախոսությունը պետք է սերմանել նախ և առաջ մեր գլխում։ Երբ մենք ինքներս դառնանք նոր մտածողության կրողը, կսկսենք գործել և ձևավորել նոր սովորույթներ, որոնք էլ կկերտեն մեր բնավորությունը և մենք վերջապես կունենանք այն բաղձալի կյանքը, որի մասին այդքան երազում էինք։
«Եթե ցանես միտք, կհնձես գործողություն։ Եթե ցանես գործողություն, կհնձես սովորույթ։ Եթե ցանես սովորույթ, կհնձես բնավորություն։ Իսկ եթե ցանես բնավորություն, կհնձես ճակատագիր»։
Ի դեպ, գիրքը հայերեն թարգմանությամբ կարող եք գտնել այստեղ։
