staffmedia.am-ը շարունակում է «Շաբաթվա գիրքը» շարքը։ Նախորդ անգամ անդրադարձել էինք ամերիկացի հեղինակ և կառավարման խորհրդատու Դեյվիդ Ալենի «Ինչպես հասցնել բոլոր գործերը» աշխատությանը։ Գրքում հեղինակը ներկայացնում է իր մշակած նույնանուն մեթոդը (Getting Things Done, կարճ՝ GTD), որը անձնական արդյունավետության և ժամանակի կառավարման համակարգ է։
Այս հոդվածում քննարկելու ենք The Wall Street Journal-ի նախկին սյունակագիր, «Լավագույնը բիզնեսում» մրցանակի կրկնակի դափնեկիր Մորգան Հաուզելի «Փողի հոգեբանությունը» գիրքը, որտեղ հեղինակը բացահայտում է ֆինանսական որոշումներ կայացնելու էմոցիոնալ կողմը։ Հեղինակը կարճ պատմությունների միջոցով ընթերցողին է փոխանցում արժեքավոր խորհուրդներ, որոնք օգտակար կլինեն ֆինանսական գրագետ որոշումներ կայացնելու գործում։ Գրքում գերիշխող է այն գաղափարը, որ ֆինանսական հաջողությունը ավելի շատ կախված է մարդկային վարքագծից, քան ինտելեկտից կամ կրթությունից։ Ձեզ համար առանձնացրել ենք հետաքրքիր գաղափարներ և արժեքավոր դասեր, որոնք կօգնեն ավելի արդյունավետ կառավարել ձեր ֆինանսները։
Տարբեր մարդիկ տարբեր պատկերացումներ ունեն փողի մասին
Մորգանը այն կարծիքին է, որ փողի նկատմամբ ձևավորված սովորությունները մեր անձնական յուրահատուկ փորձառության արդյունք են։ Կախված, թե ինչպիսի դաստիարակություն ենք ստացել, կամ տնտեսաաշխարհագրական ինչպիսի տարածքում ենք մեծացել՝ տարբեր են կյանքի նկատմամբ մեր հայացքները, հետևաբար նաև մեր կայացրած որոշումները։ Մեր աշխարհընկալումը ազդում է ծախսերի, խնայողությունների և ներդրումների հետ կապված որոշումների վրա։ Ուստի, եթե ցանկանում ենք փոխել մեր ֆինանսական կարգավիճակը, ապա որոշումներ կայացնելիս պետք է առաջնորդվենք ապագայի մեր նպատակներով և ոչ թե անցյալից ժառանգած սովորություններով ու պատկերացումներով։
Արտաքին գործոնների դերը
Մենք հաճախ կարծում ենք, որ հաջողությունը կամ անհաջողությունը բացառապես կախված է մեզնից՝ մեր զարգացրած հմտություններից և քրտնաջան աշխատանքից։ Իհարկե, դրանք մեծ դեր են խաղում կյանքում, բայց արտաքին գործոնների մասին ևս պետք չէ մոռանալ։
Միևնույն ջանքերի և միևնույն աշխատանքի դիմաց տարբեր մարդիկ կարող են ստանալ տարբեր արդյունքներ, ինչը բավականին նորմալ է։ Սա բացատրվում է արտաքին այնպիսի ուժերով, որոնք դուրս են մեր վերահսկողությունից և անկանխատեսելի են։ Այդ ուժերը կարող են ունենալ ինչպես դրական, այնպես էլ բացասական արդյունք։
Ոչինչ այդքան լավը կամ այդքան վատը չէ, որքան թվում է։
Մենք պետք է գիտակցենք, որ կյանքում շատ են արտաքին ուժերը, որոնք գտնվում են մեր վերահսկողությունից դուրս։ Ուստի ֆինանսական հաջողություններ գրանցած մարդկանց պատմությունները որպես օրինակ դիտարկելիս պետք է հիշել այդ արտաքին գործոնների հանգամանքը։ Եթե անգամ նույնությամբ կրկնենք այդ մարդկանց գործողությունները, միևնույն է, ունենալու ենք տարբեր արդյունքներ, քանի որ տարբեր են արտաքին գործոններն ու հանգամանքները։ Հեղինակը խորհուրդ է տալիս հետևել ոչ թե կոնկրետ անհատների, այլ հաջողության ընդհանուր օրինաչափություններին։ Որքան ընդհանուր է օրինաչափությունը, այնքան կիրառելի կարող է լինել մեր կյանքում, քանի որ այդտեղ պատահական գործոնների ազդեցությունը բավականին նվազեցված է։
Ինչու երբեք բավարար չէ
Հեղինակը խորհուրդ է տալիս զարգացնել ճիշտ ժամանակին կանգ առնելու մշակույթը։ Շատ են պատմություններն այն մասին, թե ինչպես են մարդիկ իրենց մեկ սխալ որոշման պատճառով կորցրել ամեն ինչ։ Պատճառը հավերժ մրցավազքի մեջ գտնվելն է և անընդհատ համեմատվելը ուրիշների հետ։ Միշտ էլ կգտնվի մեկը, ով ավելի հարուստ է և ավելի հաջողակ, ուստի պետք է վերջ դնել համեմատություններին և ավելիին ձգտելիս գնահատել նաև ձախողելու հետևանքները։ Ավելին ունենալու համար չարժի վտանգել այնպիսի արժեքներ, ինչպիսիք են օրինակ՝ հեղինակությունը, ազատությունը, ընտանիքը, սերը, ուրախությունը։
Իմաստ չկա ռիսկի տակ դնելու այն, ինչ ունես և ինչն անհրաժեշտ է, որ ձեռք բերես մի բան, որը չունես և անհրաժեշտ էլ չէ։
Ժամանակի ուժը
Ներդրումների ոլորտում համբերատարությունն ու երկարաժամկետ մտածելակերպը ֆինանսական հաջողության կարևորագույն գործոններից են։ Հաուզելը նշում է, որ շուկայական տատանումներին դիմակայելու և կայուն աճ ապահովելու համար անհրաժեշտ է զսպել կարճաժամկետ շահույթ ստանալու գայթակղությունը և հավատարիմ մնալ երկարաժամկետ ներդրումային ռազմավարությանը։ Համբերատար ներդրողները սովորաբար ավելի մեծ հաջողությունների են հասնում, քան նրանք, ովքեր փորձում են «ժամանակին» շուկա մտնել և դուրս գալ։ Անգամ փոքր ներդրումները երկարաժամկետում կարող են մեծ հրաշքներ գործել։
Իրական հարստությունը
«Ես այսօր կարող եմ անել այն, ինչ ցանկանում եմ»․- ահա հարստության ամենաբարձր դրսևորումը։
Մարդիկ ցանկանում են դառնալ հարուստ, որպեսզի լինեն երջանիկ։ Որքան էլ երջանկությունը տարբեր մարդկանց համար ունի տարբեր սահմանումներ և ընկալվում է յուրովի, գոյություն ունի երջանկության համամարդկային մի չափորոշիչ՝ սեփական կյանքը կառավարելու ունակությունը։ Երջանկության համար ամենակարևոր գործոնը կյանքի նկատմամբ վերահսկողություն ունենալն է՝ ընտրելու, թե ինչ անել, երբ անել և ում հետ անել։
Փողի ամենամեծ արժեքը սեփական ժամանակի նկատմամբ հսկողություն ունենալու հնարավորությունն է, վարելու այնպիսի ապրելակերպ, որը ցանկանում եք տվյալ ժամանակահատվածում։ Այլ կերպ ասած՝ կարևոր է ոչ թե այն, թե որքան փող ունեք, այլ այն, թե ինչպես եք այն օգտագործում ձեր կյանքի որակը բարելավելու համար։ Հեղինակը խորհուրդ է տալիս սահմանել սեփական արժեքները և առաջնահերթությունները՝ ֆինանսական որոշումներ կայացնելիս առաջնորդվելով դրանցով։
Սոցիալական ազդեցությունը
Հեղինակը քննարկում է նաև սոցիալական գործոնների ազդեցությունը մեր ֆինանսական վարքագծի վրա: Մարդիկ հաճախ կայացնում են որոշումներ՝ հիմնվելով շրջապատի կարծիքի և ընդունված նորմերի վրա: Սա կարող է հանգեցնել անխոհեմ ծախսերի և ֆինանսական սխալների:
Ցուցամոլությամբ պայմանավորված ծախսը գումար կորցնելու ամենաարագ ճանապարհն է։
Իրական հարստությունը աչքին տեսանելի չէ։ Հեղինակը փաստում է, որ մարդիկ հակված են դատել հարստությունն ըստ ակնհայտ ցուցանիշների, ինչպիսիք են թանկարժեք մեքենաները, տները, սակայն իրական հարստությունը ծախսված գումարը չէ, այլ խնայողությունները, ներդրումները և ֆինանսական ակտիվները, որոնք անտեսանելի են դրսից։ Դրանք տալիս են ազատություն, ճկունություն և հնարավորություն ապագայում ավելի շատ բան գնելու, քան հնարավոր է հիմա։
Խնայողությունների կարևորությունը
Խնայողությունը ֆինանսական անվտանգության և ազատության հիմքն է։ Հարստություն կուտակելու համար ամենևին էլ պարտադիր չէ ունենալ բարձր եկամուտ կամ ներդրումների բարձր եկամտաբերություն, պարզապես անհրաժեշտ է ծախսերի և խնայողությունների արդյունավետ և խելամիտ հարաբերակցություն։
Անսպասելի ծախսերի և ֆինանսական ճգնաժամերի համար պատրաստ լինելու համար կարևոր է ունենալ արտակարգ իրավիճակների ֆոնդ։ Հաուզելը խորհուրդ է տալիս փոխանցել եկամտի որոշակի տոկոսը խնայողական հաշվին՝ աստիճանաբար կուտակելով գումար, որը կարող եք օգտագործել անսպասելի իրավիճակներում։ Այս մոտեցումը կօգնի դիմակայել ֆինանսական դժվարությունների ժամանակ՝ առանց պարտքերի կամ երկարաժամկետ ֆինանսական նպատակներից շեղվելու։
Անվտանգության գործակից
Պլանավորումը կարևոր է, բայց յուրաքանչյուր պլանի ամենակարևոր մասն այն է, որ պլանավորեք, թե ինչպես կգործեք, եթե պլանը չաշխատի ըստ նախատեսվածի:
Ֆինանսական որոշումներ կայացնելիս անհրաժեշտ է թողնել սխալվելու հնարավորություն կամ, այլ կերպ ասած, ունենալ անվտանգության գործակից: Մենք պետք է ընդունենք, որ ապագան կանխատեսելը դժվար է, և միշտ պետք է պատրաստ լինենք սխալվելու հավանականությանը: Սա նշանակում է խնայողությունների ավելացում, ներդրումային պորտֆելի դիվերսիֆիկացում, պարտքի նվազեցում և ռիսկերի կառավարում այնպես, որ սխալվելու դեպքում չկորցնենք ամեն ինչ:
Ֆինանսական հաջողության հասնելու համար մենք պետք է ընդունենք անորոշությունը և միշտ թողնենք սխալվելու հնարավորություն: Դա թույլ կտա մեզ դիմակայել անկանխատեսելի իրադարձություններին և երկարաժամկետ հեռանկարում հասնել մեր նպատակներին:
Ամփոփենք
«Փողի հոգեբանությունը» գիրքը յուրօրինակ և արժեքավոր աշխատություն է, որը ոչ միայն տալիս է ֆինանսները գրագետ կառավարելու պրակտիկ խորհուրդներ, այլև ձևավորում է ընթերցողի ֆինանսական աշխարհայացքն ու արժեհամակարգը։ Գրքի գաղափարները կարող են արմատապես փոխել մեր պատկերացումները փողի և հարստության մասին՝ դարձնելով մեզ ոչ միայն ֆինանսապես ապահով, այլև հոգեպես ավելի հարուստ ու երջանիկ:
