Կոնֆուցիոսն ասում էր․ «Ընտրի՛ր զբաղմունք սրտովդ ու ստիպված չես լինի աշխատել կյանքումդ և ոչ մի օր»։ Եվ չէր սխալվում․ կյանքում սիրելի աշխատանքով զբաղվելու դեպքում մարդն ավելի երջանիկ է լինում, իրեն գնահատված է զգում, ոչ թե ստիպված գնում է մի վայր, որտեղ չի ուզում գտնվել, պարզապես ապրուստի միջոցներ վաստակելու համար։
Այնուամենայնիվ, սիրելի զբաղմունքը մոնետիզացնելն այդքան էլ դյուրին չէ, ուստի մարդիկ հաճախ ստիպված են լինում եկամտի համար ընտրել որևէ աշխատանք, իսկ սիրելի զբաղմունքը թողնել միայն հոբբիի կարգավիճակում։
staff.am-ը պատմում է այն դեպքերի մասին, երբ հոբբին պարզապես սիրելի զբաղմունքից վերածվել է նաև աշխատանքի, որը թե՛ եկամուտ է բերում, թե՛ շարունակում է հաճույք պատճառել։
Գևորգ Պետրոսյան, «Համշեն տուրի» հիմնադիր
«Դեռ դպրոցական էի, երբ ամենամոտ ընկերոջս՝ Սարգիսի հայրը՝ Զորիկը, մեզ տանում էր, այսպես ասած, քաղաքից դուրս, բայց ոչ դասական խորովածային ձևաչափի, այլ՝ քայլելու բնության գրկում, այցելելու քիչ հայտնի, բայց հետաքրքիր կոթողներ, որոնք դուրս էին հիմնական ճանապարհներից։ Ավանդույթը շարունակվեց նաև ուսանողական տարիներին, իսկ ամեն անգամ ընտրված թարմ երթուղին նոր հրաշքներ էր բացահայտում և ավելի սիրել տալիս ճամփորդելը։ Թեև ուսանողական տարիներին գումար էի աշխատում լրագրության և փորձագիտական աշխատանքով որպես թուրքագետ, բայց արդեն 2016-ից թուրքագիտությունն ու տուրիզմի սերը վերցրի ու միավորեցի՝ ստեղծելով «Համշեն տուրը», որն Արևմտյան Հայաստանի տուրօպերատոր է», – պատմում է Գևորգը։
«Վերջին տարիներին Արևմտյան Հայաստան ուղևորությունների հետ սկսեցինք նաև ՀՀ-ի ներսի քիչ հայտնի, բայց գերարժեքավոր վայրերն այցելել, ինչը դեռ դպրոցական տարիների նստած ցանկության արտացոլումն էր։ Այսպիսով, իմ հոբին ոչ միայն դարձավ աշխատանք, այլ նաև կենցաղի ու կյանքի կարևորագույն մի մաս։ Իմ հոբին ու ճամփորդության սերը ստեղծել է Հայաստանի ամենահայտնի և ամենասիրված զբոսաշրջային ընկերություններից Համշեն տուրը, որը, ինչպես և ամենասկզբում, նպատակ է դնում բացահայտելու առավել դժվարահասանելի, քիչ հայտնի՝ բնության և մարդու ստեղծած հրաշալիքները», – նշում է նա։
Արշակ Խաչատուրյան, թերմոգրաֆիստ
Արշակն աշխատում էր թաղապետարանում, այնուհետև մասնավոր բիզնեսով էր զբաղվում, իսկ 2020-ին կրկին վերադարձել էր թաղապետարան, բայց այս անգամ կարճ ընթացքով: Հենց աշխատանքից դուրս գալու շնորհիվ էլ նրան հաջողվես վերածել իր հոբբին իսկական աշխատանքի:
«2014 թվականին առաջին անգամ տեսա ջերմային տեսախցիկ (thermal camera)։ Սկսեցի տարբեր առարկաներ ու երևույթներ նկարել ջերմային տեսախցիկով։ Հետո գնեցի իմ սեփական տեսախցիկը։ 2021 թվականին Պետերբուրգում անցա թերմոգրաֆիստի մասնագիտացած կուրսեր, հետո Սլավոնականում ավարտեցի մագիստրատուրա (որպես երկրորդ բարձրագույն) այլընտրանքային էներգետիկայի գծով։ Մասնագիտացել եմ արևային պանելների թերմոգրաֆիկ հսկողության ու ուսումնասիրության մեջ», – նշում է Արշակը՝ հավելելով, որ եթե թաղապետարանում աշխատանքը չավարտեր, չէր կարողանա մեկնել Պետերբուրգ սովորելու:
«Հիմա աշխատում եմ Էներգաաուդիտորների հայկական ասոցիացիա ՀԿ-ում, «Էյի Քոնսալթինգ» ՍՊԸ-ում որպես թերմոգրաֆիստ և էներգաաուդիտոր։ Հետազոտում եմ շենք-շինությունների էներգետիկ արդյունավետությունը, ու պատկերացնո՞ւմ եք՝ դրա համար վճարում էլ են», – ասում է իր նոր մասնագիտությունից գոհ Արշակը:
Անգել Դայան, Dayan բրենդի հիմնադիր
«Հոբբին սկսվեց, երբ մտա թելերի խանութ՝ ինչ-որ փոքր բան գնելու, տեսա թելը՝ պոլիեթերային պարան, ու որոշեցի դրանով պայուսակ գործել՝ ինքս ինձ համար, ինչքան էլ վաճառողը պնդում էր, որ դա այլ բանի համար է նախատեսված: Առաջին պայուսակի լուսանկարը տեղադրեցի իմ ֆեյսբուքյան էջում և արձագանքներն ու պահանջարկն այնքան շատ էր, որ որոշեցի նաև պատվերով գործել: Հենց դրանից ամեն ինչ սկսվեց», – վերհիշում է Անգելը:
Նրա խոսքով՝ այս պահին բրենդը կայուն է, վստահ կանգնած ոտքերի վրա․ «Շատ ծրագրեր կան ընդլայնվելու: Հիմա համատեղում եմ հիմնական աշխատանքիս հետ։ Բայց դիտարկում եմ ու ամեն ինչ անում եմ նրա համար, որ մոտ ապագայում միայն դրանով զբաղվեմ», – հավելում է Անգելը։
Գևորգ Գասպարյան, AREVI հյուրանոցի հիմնադիր
«2008-ին կամաց-կամաց սկսել եմ տարբեր տեղեր արշավների գնալ ընկերների և հարազատների հետ։ Հետո մի տեղ կամավորություն էի անում՝ խմբերի էի ուղեկցում արշավների։ Դա ինձ համար հոբբի էր, տարբերակ Հայաստանը ճանաչելու համար։ Այնուհետև զբոսավարների դասընթացների մասնակցեցի ու 2 տարի աշխատեցի որպես զբոսավար մի ընկերությունում։ Իսկ երբ այն փակվեց, 2011-ին «Արևի»-ն բացեցի», – պատմում է Գևորգը։
Այժմ նա տուրեր է կազմակերպում, արկածային տուրիզմով է զբաղվում՝ քայլարշավներ, լեռնագնացություն, հեծանվային տուրեր, jeeping։ Գեևրգի ընկերությունն ունի իր ավտոպարկը, բոլոր անհրաժեշտ պարագաները։ «Արևի»-ն էլ շատ պոպուլյար հյուրանոց է։ Այժմ նաև երկրորդն է կառուցվում Գոշում, ռեստորանն արդեն աշխատում է։ Երրորդ հյուրանոցի պլաններն են մշակվում։
Գագիկ Մամուլյան, MGMotors-ի հիմնադիր
«Մանկուց սիրել եմ ավտոմեքենաներ, ամսագրեր կարդալ, հաղորդումներ նայել, Երվանդ Ղարիբյանն իմ կուռքն էր», – ժպտալով ասում է Գագիկը։
«Հետո պատահաբար հայտնվեցի Հյունդայի սալոնում, սկսեցի մեքենաների վաճառքով զբաղվել, ընթացքում էլ ընկեր-բարեկամ սկսեցին դիմել այդ հարցով, ես էլ օգնում էի։ Մի օր էլ մտածեցի, որ կարելի է հենց այնպես էլ վաճառել ու մեջը գումար աշխատել։ Այդպես էլ սկսեցի նաև վաստակել այդ ճանապարհով։ Հիմա արդեն այդ ոլորտից ինչ թեմա կա՝ ավտոպահեստամաս, ավտովարձույթ, այլ երկրներից ավտո բերել և այլն, բոլորում ես ներառված եմ», – պատմում է Գագիկը՝ հավելելով, որ մեքենայի վաճառքի պրոցեսը նրան հաճույք է պատճառում։
«Երբեմն նույնիսկ, եթե ինչ-որ պատճառներով մեքենան երկար ժամանակ չի վաճառվում, ինձ վրա նստած գնով վաճառում եմ, պարզապես որ վաճառվի», – ասում է նա։
Էնջի Պողոսյան, խեցեգործ
«Ամեն ինչ սկսվեց մոտ 4 տարի առաջ, երբ առաջին անգամ գնացի Terracotta studio` կավով բզբզալու։ Այն ժամանակ նույնիսկ մտքովս չէր անցնի, որ մի օր խեցեգործությունն ու մոզաիկաներ պատրաստելը կդառնա գումար վաստակելու ամենասիրելի միջոցը։ Սկզբում ինձ մոտ նույնիսկ հոբբիի մակարդակով ոչինչ չէր ստացվում, շատ անհամբեր էի, իսկ կավը չի սիրում անհամբեր և արագ արդյունք ակնկալող մարդկանց։ Ժամանակի հետ սա հասկացա և սկսեցի բոլորովին այլ կերպ վերաբերվել գործին։ Սկսեցի սիրել բուն պրոցեսը, չմտածել արդյունքի մասին, վայելել ընթացքը։ Եվ աստիճանաբար արդյունքը սկսեց ինձ դուր գալ։ Դրա հետևանքով էլ ավելի մեծ սիրով ու պատրաստակամությամբ սկսեցի աշխատել։ Իսկ երբ մի բանի մեջ այդքան մեծ ու կարևոր ռեսուրսներ են ներդրվում, մոնետիզացիան ստացվում է ինքն իրեն։ Մարդիկ, հավանաբար, զգալով՝ ինչքան սեր եմ ներդնում իմ ամեն աշխատանքի մեջ, սկսեցին գնել ինձնից իմ գործերը։
Մի բան, որը սկզբում իսկական շոկ էր ինձ համար, որովհետև ամբողջ կյանքում լսել էի, որ արվեստով գումար վաստակելը մեր երկրում ռեալ չէ, որ մարդիկ գեղեցիկ իրերի համար գումար վճարել պատրաստ չեն։ Իմ օրինակով հասկացա, որ դա մեծ միֆ է․ մարդիկ կարիք ունեն լավ ու ոգեշնչող պատմությունների և գեղեցիկ իրերի։ Հատկապես մեր երկրում, որտեղ գեցեցկությունը դժվար է գտնվում։ Պարզապես պիտի գտնել քո ոլորտը, քո տարերքը, քո տեղը ու կարողանալ դա լավ մատուցել սոց․մեդիայի միջոցով։ Դա ևս իր բարդութուններն ունի, բայց նորից՝ սիրո ու համբերատարության միջոցով հնարավոր է հաղթահարել ցանկացած բան։ Սա սովորել եմ կավով աշխատելիս, ինչը հոբբիից վերածվել է անչափ սիրելի աշխատանքի», – պատմում է Էնջին։
Արտաշես Աղաջանյան, ծրագրավորման մասնագետ
«Ես մասնագիտությամբ դեղագործ էի, բայց համակարգիչ փչացնելուց եմ սկսել, սկզբում ուղղակի իմ ու ընկերներիս համակարգիչների վրա փորձարկումներ էի անում, հավեսի համար էի անում», – կատակում է Արտաշեսը։
«Հետո դարձա հյուրանոցի sysadmin, IT manager, հետո ուղղակի համակարգիչների վերանորոգման/սպասարկման ծառայություն բացեցի Դիլիջանում, հիմա էլի պարբերաբար գործ եմ ունենում այդ մասով, բայց արդեն հիմնական գործս ավելի շատ ծրագրավորման ոլորտում է», – նշում է նա։
Իր աշխատանքում էլ ավելի մասնագիտանալու համար Արտաշեսը 31 տարեկանում որոշեց կրկին ընդունվել բուհ՝ Ինֆորմատիկայի և կիրառական մաթեմատիկայի ֆակուլտետ, այժմ վերջին կուրսի ուսանող է․ «Ցավոք, բուհում սովորածս կամ արդեն գիտեի, կամ պրակտիկայում պետք չի եկել»։
Հայարփի Հայրապետյան, Arpi Guesthouse-ի հիմնադիր
Հայարփին մասնագիտությամբ բանասեր է և միջոցառումների կազմակերպիչ, բայց իր ծննդավայրի՝ Վայոց ձորի, և կերակուրներ պատրաստելու նկատմամբ սերն ավելի ուժեղ գտնվեց՝ հոբբիից վերածվելով աշխատանքի։ Հենց այդպես հիմնադրվեց Arpi Guesthouse-ը Ելփին գյուղում։
«Ես սիրում եմ պատրաստել ու որոշեցի վայոցձորյան՝ ծննդավայրիս, խոհանոցն ուսումնասիրել, տատիկներից կերակրատեսակների բաղադրատոմսեր հավաքել», – պատմում է Հայարփին։
Հյուրատունն արդեն բացվել է և հյուրընկալում է թե՛ Հայաստանն ուսումնասիրել եկած զբոսաշրջիկներին, թե՛ իրենց հայրենիքի գեղեցիկ անկյունները բացահայտել ձգտող հայերին։ Վայոցձորյան կերակուրներն էլ օջախի վրա են պատրաստվում։
Սամվել Մանուկյան, North Peak լեռնային ակումբի հիմնադիր
«2017-ին առաջին անգամ գնացի արշավի, որն ընկերս էր կազմակերպել: Դուրս եկավ այդ զբաղմունքը, սկսեցի հաճախ մասնակցել, գրեթե ամեն շաբաթ: Հիմնականում թեթև քայլարշավներ էին, զգում էի, որ դա քիչ է ինձ համար: Հետո նայեցի «Էվերեստ» ֆիլմն ու հասկացա, որ իմը լեռներն են։ 2018-ի ապրիլին մենակով՝ առանց նորմալ գույք/հանդերձանքի, սուր լեռնային հիվանդության բոլոր ախտանշաններով (բայց այն ժամանակ չգիտեի՝ ինչ է դա) բարձրացա Արագածի արևելյան գագաթ: Այդ ծրագիրը նույնիսկ փորձառուների համար է բավականին բարդ, ու այն ժամանակ իրարանցում առաջացրեց արշավական հանրության մեջ: Հետագա 2 տարիներին գրեթե մենակ էի վերելքներ անում՝ ամենաբարդ ու յուրահատուկ ծրագրերով, քիչ-քիչ փորձ էի ձեռք բերում, ինչպես նաև պրոֆեսիոնալ գույք/հանդերձանք», – պատմում է Սամվելը՝ մասնագիտությամբ կենսաբան, որը երկար տարիներ աշխատել է ձկնաբուծարանում որպես տեխնոլոգ։
2020-ին Սամվելն արդեն մի քանի անգամ խմբեր ուղեկցելու փորձ ձեռք բերեց։ Ուղղությունը՝ հիմնականում Արագած, որը նրա նեղ մասնագիտացումն է:
«Քիչ-քիչ առաջ էր գալիս հոբբին մոնետիզացնելու գաղափարը: Պատերազմից հետո վերջնական որոշեցի, որ մի բան պետք է անել, ու 2021-ի ապրիլին ծնվեց North Peak լեռնային ակումբը: Հիմա արդեն գրեթե կայացած բիզնես է, շուկայում հայտնի ենք որպես ամենաբարդ ծրագրերի կազմակերպիչ՝ փորձառու արշավականների համար նոր շունչ տվող առաջարկներով։ Ակումբից բացի, նաև որպես լեռնային ուղեկցորդ աշխատում եմ արտերկրից եկած տուրիստների հետ», – նշում է Սամվելը։
Ռիմա Բարսեղյան, սննդաբան
Ռիման մասնագիտությամբ տնտեսագետ էր և ժամանակին մշտապես լավ աշխատանքի փնտրտուքի մեջ էր։ Սակայն մի օր պարզապես որոշում է իր կյանքի «մեծագույն խնդիրը», ինչպես ինքն է ասում, վերածել ամենասիրելի աշխատանքի։ «Մասնագիտությամբ աշխատել եմ դեռ ուսանողական տարիներին, բայց երբեք չեմ զգացել, որ դա իրոք իմն է, իմ կյանքի ուղին։ Կյանքումս եկավ մի շրջան, երբ առողջական խնդիրների պատճառով ավելորդ քաշ հավաքեցի, որից ազատվելն ուղղակի երազանք էր դարձել։ Իրականում ես երբեք նիհարիկ աղջիկ չեմ եղել և միշտ սիրել եմ ինձ այնպիսին, ինչպիսին կամ, բայց կա քաշի սահման, որը հատելուց հետո շատ լուրջ առողջական խնդիրներ կարող են առաջանալ։ Ես հատել էի այդ սահմանը և ընկել մի փակ շրջանի մեջ՝ հիմար դիետաներ, մարզումներ, քաշի կորուստ և կրկին քաշի ավելացում։ Տատանումների պատճառով խնդիրն էլ ավելի էր լրջանում։ Այդ շրջանում ես անդադար ուսումնասիրում էի այդ ոլորտը։ Մոսկվայում համապատասխան բուժում և որոշակի գիտելիքներ ստանալուց հետո ես արդեն ճիշտ ճանապարհի վրա էի ու մինչև այսօր առողջ ճանապարհով, դանդաղ ու հստակ քայլերով գնում եմ դեպի իմ երազանքի մարմին», – նշում է Ռիման։
Նրա խոսքով՝ այդ շրջանում հասկացավ, թե ինչքան շատ է խաբեությունը սոցցանցերում, ինչքան վատ դիետաներ կան, որոնք ուղղակի կարող են լուրջ վնասներ հասցնել առողջությանը։
«Երբ ինքս բացահայտեցի իրական առողջ սննդակարգը, որոշեցի, որ պետք է օգնեմ այն մարդկանց, ովքեր հայտնվել էին նույն իրավիճակում։ Այդ ժամանակ ես ունեի ինստագրամյան էջ՝ 5000 հետևորդով։ Ուղղակի Ինստագրամում փոստ արեցի այն մասին, որ ուզում եմ անվճար օգնել այն աղջիկներին, որոնք պայքարում են ավելորդ քաշի դեմ։ Միանգամից 10 աղջիկ արձագանքեց, և մենք սկսեցինք մեր աշխատանքը։ Ես միշտ նշում եմ, որ անչափ շնորհակալ եմ այդ 10 աղջիկներին, քանի որ առանց ճանաչելու վստահեցին ինձ, և հենց այդ պահից սկսվեց իմ կյանքի ամենասիրելի աշխատանքը։ Մենք գրանցեցինք հրաշալի արդյունքներ, և ես շարունակեցի աշխատել աղջիկների հետ։ Երբ հասկացա, որ օրվա մեծ մասս նվիրել եմ այդ գործին ու պատասխանատվություն եմ կրում շատ աղջիկների համար, որոշեցի, որ պարտադիր պետք է սննդաբանի որակավորում ստանամ։ Անցա 6-ամսյա օնլայն կուրսեր Իսրայելում և ստացա սննդաբանի որակավորում։ Մինչ այսօր աշխատել եմ 300 աղջիկների հետ, այսօր ևս շարունակում եմ աշխատանքս, որը հիմնական է դարձել։ Երբեք չէի մտածի, որ համալսարանում 6 տարի սովորելուց հետո ես կընտրեմ այլ մասնագիտություն և հաճույք կստանամ իմ կատարած աշխատանքի ամեն մի վայրկյանից», – նշում է Ռիման՝ հավելելով, որ իր աշխատանքի հաճելի բոնուսներից մեկն էլ ակտիվ ինստագրամյան բլոգն է, որը նույնպես եկամտի աղբյուր է դարձել։
«Բլոգում կիսվում եմ իմ արդյունքով, իմ աղջիկների արդյունքով և ամենակարևորը՝ բոլոր դժվարություններով, որոնք կարող են հանդիպել քաշ կորցնող մարդու ճանապարհին», – ասում է Ռիման։
Նարեկ Միրզոյան, Visit Jermuk-ի հիմնադիր
«Ամեն ինչ սկսվեց Ջերմուկի զբոսաշրջային վայրերը նկարելուց ու ֆեյսբուքյան էջում տեղադրելուց։ 2016-ի նոյեմբերից նկարում էի Ջերմուկը, նկարում էի քաղաքի ամեն ծառը, շենքը, ջրային ռեսուսրները ու հրապարակում սոց․ցանցերում։ Մոտ 7-8 ամիս նկարում ու տեղադրում էի, էջն արդեն ճանաչելի էր դարձել Հայաստանում։ Մարդիկ գրում էին՝ «Ջերմուկի ո՞ր հյուրանոցը խորհուրդ կտաք, որտե՞ղ խորհուրդ կտաք գնալ, ի՞նչ տեսնել, որտե՞ղ կարելի է համեղ սնվել», – պատմում է Նարեկը։
Մի օր նրա ընկերներից մեկը հերթական հարցերի ժամանակ ասում է․ «Չես կարո՞ղ Ջերմուկի մասին մի կայք բացել, որ մարդիկ էդ բոլոր հարցերի ատասխանները ստանան»։ Այդ նախադասությունը ճակատագրական է դառնում․ Նարեկը որոշում է կայք ունենալ և սկսում է նախապատրաստական աշխատանքները՝ ուսումնասիրելով նաև միջազգային փորձը։ Կայքի մասին տեղեկատվությունը նախապես սկսում է տարածել նաև իր ֆեյսբուքյան էջում։
«2019-ի մարտից ունեցանք մեր կայքը։ Զբոսաշրջային ոլորտում իրականցրած աշխատանքները շատ էին՝ համագործակցություններ, նկարահանումներ, քաղաքի մասին պատմողական հոդվածներ ու ռեպորտաժներ, որոնց մեջ ներկայացվում էր նաև Visit Jermuk հարթկը։ Կայքում սկսեցինք տեղադրել հյուրանոցների, արշավների մասին տեղեկություններ և օնլայն ամրագրումների համար նախատեսված գործիքակազմ։ 2019 թվականին անցկացվող «Զբոսաշրջային Հայաստան» մրցանակաբաշխության ժամանակ ճանաչվեցինք «Տարվա լավագույն զբոսաշրջային ստարտափ» և արժանացանք բրոնզե արձանակի։ Հարթակում զբոսաշրջիկները հայերեն, անգլերեն ու ռուսերեն տարբերակով կգտնեն տեղեկություններ քաղաքի պատմության, տեսարժան ու ժամանցի վայրերի, խոհանոցի ու խմիչքների մասին և օգտակար այլ տեղեկություններ ու քարտեզներ: Կարող են կատարել հյուրանոցների, տուրերի և ճոպանուղու տոմսերի ամրագրումներ», – ասում է Նարեկը։
Ինչպես տեսնում եք, կարելի է գումար վաստակել սիրելի գործով, բայց երբեմն հոբբին աշխատանքի վերածելու համար հավելյալ ջանքեր են անհրաժեշտ, այդ թվում՝ կրկին ուսանողի աթոռը զբաղեցնելու պատրաստակամություն: Բայց մեր հերոսների փորձը ցույց է տալիս, որ այդ ջանքերն ապարդյուն չեն անցնում և բերում են իրենց ցանկալի պտուղները:
