Էմոցիոնալ ճկունություն․ ինչպե՞ս ստեղծել կայունություն ճգնաժամային իրավիճակներում

«Կյանքի գեղեցկությունն անբաժան է նրա փխրունությունից», – թագավարակով պայմանավորված ճգնաժամային իրավիճակին նվիրված իր ֆանտաստիկ TED Talk-ում նշեց Հարվարդի բժշկական դպրոցի հոգեբան, գիտությունների թեկնածու և կառավարման գծով աշխարհահռչակ  մտածողներից Սյուզըն Դեյվիդը։

Հաշվի առնելով ներկա օրերին էմոցիոնալ ճկունություն դրսևորելու կարևորությունը՝ StaffMedia-ն հատուկ անդրադարձ է կատարել Սյուզըն Դեյվիդի վերջերս ունեցած TED Talk-ին՝ առանձնացնելով օգտակար մեջբերումներ ու խորհուրդներ։

Մենք սիրում ենք և կորցնում ենք, առողջ ենք և հիվանդ, դժգոհում ենք ինչ-որ մեկից, հետո կարոտում ենք, երբ նա հեռանում է։ Գեղեցկության և փխրունության միջև այդ բարդ փոխազդեցությունը կյանքի հիմքում է: Դր․ Սյուզըն Դեյվիդը էմոցիոնալ ճկունությունը սահմանում է որպես մեր մտքերն ու զգացմունքները կառավարելու այն ունակությունը, որի միջոցով կարող ենք բացահայտել մեր լավագույն տեսակը։ Էմոցիոնալ ճկունություն ամենևին չի նշանակում մշտապես լինել լավատես կամ վատատես, այլ՝ ճիշտ հակառակը։ Անընդհատ երջանկություն փնտրելու ու կյանքի փխրունությունը ժխտելու փոխարեն՝ էմոցիոնալ ճկունությունը խրախուսում է մեզ ընդունել ինչպես դրական, այնպես էլ բացասական հույզերը, որոնք մենք զգում ու ապրում ենք տարիների ընթացքում։

1. ԹՈՂՆԵԼ ՍՊԱՍՈՒՄՆԵՐԸ

Ինքներս մեզ օգնելու համար, ինչպես նաև, առհասարակ, այս ձեռնարկատիրական աշխարհում հաճախ ենք լսում, որ ճգնաժամերը ստեղծում են նոր հնարավորություններ։ Սովորաբար սա ավելի բնորոշ է արևմտյան մշակույթին, որտեղ կարծես թե սխալ են մեկնաբանում չինարեն «վտանգ» (危機) բառը՝ բացատրելով, որ այն բաղկացած է երկու նիշից, որոնցից մեկը խորհրդանշում է վտանգը, իսկ մյուսը՝ հնարավորությունը։ 危機 իրականում հնչում է “wēijī”, որը նշանակում է վտանգ հանգույցի մի կետում։ Իհարկե, հնարավոր է, որ ճգնաժամը իր հետ բերի նաև նոր հնարավորություններ, բայց ոչ միշտ։ Այն ավելի հաճախ բերում է անորոշություն, համաձայնենք, որ փոքր-ինչ անորոշությունը նույնիսկ հետաքրքիր է, իսկ եթե խոսվում է չափից շատ անորոշության մասին, արդեն այն անհանգստացնող է։

Ճգնաժամային իրավիճակները կարող են ձեր բոլոր պլանները խափանել՝ դուրս նետելով պատուհանից։ Մի շաբաթ դուք պլանավորում էիք ճամփորդել ձեր ընտանիքի հետ, իսկ հաջորդ շաբաթ արդեն փորձում եք տանից աշխատել։ Մի շաբաթ դուք մտածում եք ռեստորանի ճաշացանկում նոր ուտեստներ ավելացնելու մասին, իսկ հաջորդ շաբաթ զանգում եք ձեր բանկ արտակարգ դրության պայմաններում վարկ ձևակերպելու համար։

Ըստ Դր․ Սյուզըն Դեյվիդի, մինչդեռ այս անորոշությունն իսկապես սթրեսային է, մենք ավելի ենք բարդացնում իրավիճակը՝ հենվելով մեր սպասումների վրա։ Մենք ընդհանրապես հակված ենք մեր երջանկությունը կապել մեր նպատակներին հասնելու գագաթնակետի հետ։ Օրինակ, «Երբ ես այդ առաջխաղացումն ունենամ իմ աշխատանքում, ես երջանիկ կլինեմ», «Երբ բուժվեմ, ես երջանիկ կլինեմ»։

Եվ երբ որ այս նպատակները հանկարծակի դուրս են գալիս վերահսկողությունից, մենք խորը հիասթափություն ենք ապրում ու տխրում ենք։ Որովհետև հասարակությունը մեզ սովորեցրել է, որ այս զգացմունքները բացասական են և պետք է նախևառաջ փնտրել երջանկություն։

Բայց ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ փնտրելով երջանկություն՝ մենք ավելի քիչ հավանական է, որ այն կգտնենք։ Ըստ հետազոտողների, ինչքան շատ եք արժևորում ու գնահատում երջանկությունը, այնքան ավելի հավանական է, որ հիասթափություն ապրեք։

2. ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐԵԼ ՄԵՐ ՆԵՐԱՇԽԱՐՀԸ

Մենք սովորել ենք պիտակավորել մեր զգացմունքները՝ որպես դրական և բացասական։ Եվ կամ կարողանում ենք բանականությամբ կառավարել այն, հեռու վանել, կամ մխրճվում ենք այդ ամենի մեջ՝ չկարողանալով առաջ շարժվել։ Բայց զգացմունքները տեղեկատվության չեզոք մասնիկներ են այն ամենի մասին, թե ինչպես ենք մենք զգում և մտածում։ Եվ պետք է զգացմունքներին այդ տեսանկյունից էլ դիտարկել։ Դր․ Սյուզըն Դեյվիդը խորհուրդ է տալիս լինել կարեկից և հետաքրքրասեր։

Կարեկից նշանակում է ընդունել այդ զգացմունքների իրականությունը։ Միայնությունը, վիշտը, անհանգստությունը, վախը – բոլորն էլ ցավ են պատճառում, բայց յուրահատուկ պատուհան են բացում դեպի մեր ներաշխարհ։ Հետաքրքրասեր նշանակում է ինքներս մեզ հարց տալ՝ ինչու՞ եմ ես զգում այս ձևով։  Ինչ է ասում ինձ իմ հիասթափությունը, ի՞նչն է ավելի կարևոր ինձ համար։ Ի՞նչ է ասում ինձ իմ բարկությունը, ինչ եմ ես արժևորում։

Իհարկե, մեր մտքերի ու զգացմունքների նկատմամբ այսպիսի հանգիստ մոտեցում ձևավորելն այդքան էլ հեշտ չէ։ Բայց կարող ենք արդեն սկսել այդպես մտածել ու մեզ սովորեցնել նայել երևույթներին գիտակից ու արժեքային մակարդակում։ Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ այսպիսի էմոցիոնալ ճկունություն զարգացնելը թույլ է տալիս մեղմել սթրեսը, դառնալ ավելի նորարար, և չնայած ճգնաժամային իրավիճակներում դա առաջնային չէ, բարելավել կատարողականը։ Հետևաբար, ինչպե՞ս կարող ենք գործնականում զարգացնել էմոցիոնալ ճկունություն։

ՃԳՆԱԺԱՄԻ ՀԱՂԹԱՀԱՐՄԱՆ ԵՐԵՔ ԵՂԱՆԱԿ

Չկա ինչ-որ կախարդական բանաձև ճգնաժամային իրավիճակների հաղթահարման համար, պարզապես կան քիչ կամ շատ առողջ մոտեցումներ, որոնք կօգնեն ձեզ։ Որոշ ռազմավարություններ կարող են կարճ ժամանակահատվածի համար գործել, բայց վնասակար լինեն երկարաժամկետի համար։ Եվ մեզնից յուրաքանչյուրն ունի էմոցիոնալ ճկունության տարբեր մակարդակներ, ինչպես նաև էմոցիոնալ տարբեր իրադրություններ։ Բայց կառանձնացնենք երեք հիմնական հենասյուներ ճգնաժամային իրավիճակներից դուրս գալու համար՝

• ԿԱՊ։ Միայնակ լինելը կարող է օգտակար լինել ինչ-որ իմաստով և, նույնիսկ, անհրաժեշտ ձեր զգացմունքները կարգավորելու համար, բայց երբեք չպետք է այն շփոթել միայնության հետ, ավելի լավ է օգնություն խնդրել ընկերներից, ընտանիքից և ինչու չէ նաև մասնագետից։ Քանի որ միայնության ժամանակ մարդն ավելի հակված է վերլուծել իր զգացմունքները բացասական տեսանկյունից։
• ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ։ Ճգնաժամերը հաճախ են մեզ ստիպում անօգնական զգալ։ Ինչ-որ կերպ աջակցելով, կառավարելով ճգնաժամը՝ մենք կզգանք, որ իրավիճակը վերահսկելի է։ Արդյո՞ք կա հնարավորություն աջակցություն ցուցաբերելու։ Կա՞ ինչ-որ բարեգործական միություն, որտեղ կարող եք կամավոր աշխատել, կամ թարգմանել հոդված ինչ-որ մեկի համար, աշակերտ, որին կարող եք մենթորություն անել, կարիքավոր, որին պետք է մթերք հասցնել։
• ԿԱՐԵԿՑԱՆՔ։ Եղե՛ք բարի ձեր և մյուսների հանդեպ։ Ընդունեք ձեր զգացմունքները իրենց ողջ ծավալով ու ըմբռնումով մոտեցեք մյուսների նկատմամբ, միգուցե նրանք էլ են պայքարի մեջ իրենց սեփական զգացմունքների հետ։ Ներողամտորեն մոտեցեք մարդկանց, եթե այնպես չեն գործում, ինչպես դուք ակնկալում եք։ Ճգնաժամը տարբեր կերպ է անդրադառնում մարդկանց վրա, հատկապես, համաշխարհային ճգնաժամը, երբ աշխատանքն ու կյանքը շարունակվում են, ու կարեկցանքը այն կարևոր բանալին է, որը կօգնի մնալ մարդկանց հետ կապի մեջ և ամուր հիմքերի վրա։

Ամբողջական TED Talk-ին կարող եք հետևել ստորև տեսանյութում։ Լեզուն՝ անգլերեն։