staffmedia.am-ը շարունակում է իր «Շաբաթվա գիրքը» շարքը»։ Նախորդ անգամ անդրադարձել էինք հայ հեղինակ Քրիստինե Սարգսյանի «Ուխտագնացություն դեպի ուղեղ» աշխատությանը։ Այն յուրահատուկ ճանապարհորդություն էր դեպի մեր ներս, ուղեղ և մտքի հանգրվան։
Այս անգամ ճանապարհորդություն կատարենք դեպի մեկ այլ հեղինակի աշխատություն, որն առաջարկել են մեր ընթերցողները՝ համաձայն սոցիալական մեր տարբեր էջերում կատարած հարցումների վրա։
Խոսքը Սպենսեր Ջոնսոնի «Ո՞ւր է իմ պանիրը» (Who Moved My Cheese?) գրքի մասին է։ 20-րդ դարի վերջին լույս տեսած աշխատությունն առ այսօր շարունակում է համալրել ընթերցողների գրապահարանը։ Համաշխարհային մակարդակով բեսթսելլերը վաճառվել է ավելի քան 28 միլլիոն օրինակով՝ թարգմանվելով նաև 44 լեզվով։
«Էդիթ պրինտ» հրատարակչության շնորհիվ այն հասանելի է նաև հայերենով։
Աշխատությունն առանձնանում է իր հեշտ ընթեռնելի ոճով։ 94 էջից բաղկացած այս գիրքն իր ընթերցողին այլաբանության միջոցով (ալեգորիա) սովորեցնում է ռիսկի գնալ և չվախենալ փոփոխություններից։ Միևնույն ժամանակ, հեղինակը ներկայացնում է այն իրականությունը, որ ոչ բոլորն են պատրաստ դիմավորելու նորը։
Լուրջ և խորիմաստ թեման այսքան պարզ ու մատչելի ներկայացնելու արվեստն ընթերցանության սեղանին կարող է գամել բոլորին՝ փոքրից մինչև մեծ։
Այն օգտակար է, հատկապես, բիզնես ոլորտում աշխատողների և ժամանակի հետ համընթաց քայլող համարձակների համար։ Ինչու՞։
Փորձենք միասին բացահայտել այլաբանորեն ներկայացված այս խորիմաստ առակ-պատմվածքը։
1․ Ի՞նչ է «պանիրը» խորհրդանշում մեր կյանքում
«Ո՞ւր է իմ պանիրը» այլաբանական պատմվածքում «պանիրը» խորհրդանշում է մեր ձգտումները կամ մեզ համար ցանկացած արժեք։ Օրինակ, ապահով աշխատանքը, մարդկանց հետ երջանիկ փոխհարաբերությունները, առողջությունը, նպատակները, հաջողությունները և այլն։
Որքան պանիրը կարևոր է ձեզ համար, այնքան ավելի շատ եք ուզում կառչել դրանից:
Գրքում պանրի մեջ են ամփոփված վերոնշյալ բոլոր արժեքները։ Դե ինչ, պատկերացնեք, որ մի օր արթնանանք ու կորցնեք մեր «պանիրը»։ Հենց այս կետում է, թերևս, պարզ դառնում, թե ով է մեզնից յուրաքանչյուրն իրականում, և գրքի որ հերոսի նման կվարվենք, եթե կյանքում մի օր հայտնվենք հարմարավետության գոտուց անդին։
2․ Յուրաքանչյուր հերոս մարմնավորում է մեզ կամ մեզ շրջապատող մարդկանց
Ծանոթանալով այս պատմվածքի հերոսներին՝ խորհուրդ ենք տալիս, որ հարց տաք ինքներդ ձեզ, թե որ հերոսին եք նմանեցնում ձեզ կամ ձեր շրջապատի մարդկանց։
Այսպես, գրքի հերոսները 4-ն են՝ երկու մուկ (Sniff, Scurry) և երկու փոքրամարմին մարդ (Ham and Haw):
Sniff (հայերեն թրգմ․՝ Հոտառու) – անվանումը ստացել է՝ անընդհատ ինչ-որ բան հոտոտելու միջոցով նորը փնտրելու ու գտնելու համար։ Նա մշտապես ձգտում է փոփոխությունների և հեշտ է ադապտացվում նորին։
Scurry (հայերեն թրգմ․՝ Վազկան) – ամենաարագաշարժ հերոսն է։ Նա արագ է հարմարվում փոփոխություններին և միշտ շարժվում է առաջ։ Նաև արագ կողմորոշվում է, թե ինչ անել, երբ կորցնում է պանիրը։
Ham (հայերեն թրգմ․՝ Հըմ) – փոքրիկ մարդուն մարմնավորող այս հերոսն ամենավախկոտն է։
Նա, ի տարբերություն, վերոնշյալ մյուս հերոսների, կառչած է իր հին պանրից՝ պատկերացումներ, արժեքներ, նպատակներ և չի ցանկանում առաջ շարժվել ու փոփոխել ինչ-որ բան իր կյանքում։
Haw (հայերեն թրգմ․՝ Գըմ) – Ամենակասկածամիտ մարդ-հերոսն է։ Նա, ի տարբերություն Հըմի, ընդունում է փոփոխությունները, սակայն ռիսկի գնալուց առաջ պետք է նախ հաղթահարի իր տարակուսանքներն ու ներքին անհաշտությունը։ Այն տեսակ մարդկանց մարմնավորումն է, որոնք ցանկանում են ռիսկի գնալ, բայց պետք է ունենան երաշխիքներ ու ապացույցներ, որ շատ բան չեն կորցնի՝ նորին ադապտացվելու ճանապարհին։
3․ Լաբիրինթոսը՝ որպես անկանխատեսելի իրավիճակների և դժվարությունների խորհրդանիշ
Լաբիրինթոսը խորհրդանշում է չնախատեսված հենց այն իրավիճակները, երբ մի օր հանկարծակի հայտնաբերում ենք, որ կորցրել ենք մեր «պանիրը»։
Հայտնվելով լաբիրինթոսում՝ սկսում ենք արձագանքել յուրովի՝ համաձայն մեր խառնվածքի և պատրաստվածության աստիճանի։ Մեկը միանգամից կողմնորոշվում է, թե ինչ անել, ինչպես Վազկանը, մյուսն անելանելի թվացող լաբիրինթոսի մեջ տեսնում է նոր հնարավորություն՝ որպես հնին հրաժեշտ տալու և փոփոխությանն ադապտացվելու միջոց, ինչպես Հոտառուն։ Իսկ մյուսը՝ Գըմը, ռիսկի դիմելուց առաջ բազմիցս երկմտում է, նոր է քայլ անում։ Մեր շրջապատում քիչ չեն նաև Հըմի նմանները՝ նախընտրելով հարմարավետ լճացումը, քան հեռվից ձեռքով անող, բայց և ռիսկային փոփոխությունները։
Ընտրության հա՜րց է։ Այս գիրքը յուրահատուկ է նաև նրանով, որ հեղինակը ոչ մի սուբյեկտիվ վերաբերմունք չի ցուցբերում 4 հերոսների նկատմամբ՝ թողնելով հետևություններն ընթերցողներին։
Որքան արագ թողնես հին պանիրն, այնքան շուտ կգտնես նորը:
4. Եթե չփոխվես, կսպառես ինքդ քեզ
Հեղինակն այլաբանորեն ներկայացնում է ինքնազարգացման դադարեցման և լճացման վտանգներն՝ օրինակ բերելով Հըմին։ Վերջինս սպառում է ինքն իրեն ոչ միայն վախենալով առաջ եկող փորձություններից, այլև ինքն իր մեջ էլ ոչինչ չի ցանկանում փոխել։ Այստեղ բարձրաձայնվում է և՛ արտաքին, և՛ ներքին փոփոխությունների անհրաժեշտության թեման, երբ մարդ ցանկանում է դուրս գալ լաբիրինթոսից, բայց բացի բողոքելուց ոչինչ չի անում։ Իսկ որպեսզի անընդհատ չհայտնվես լաբիրինթոսի միևնույն կետում, պետք է գտնես ելքը՝ նոր որոշումների և լուծումների շնորհիվ։
Երբ վեր սլանաս քո վախերից, կվերապրես ազատությունը:
Եթե երկու մկների համար վերոնշյալ ճշմարտությունը հենց սկզբից էլ պարզ էր, ապա Գըմը կասկածների ու երկմտության դեռ երկար ճանապարհ պետք է անցներ, մինչև ինքն էլ կվճռեր բաց թողնել իր ներքին երկմտանքն ու ընդառաջ գնալ փոփոխություններին։ Իսկ Հըմն, ի տարբերություն վերոնշյալ երեք հերոսների, դեռ հավատարիմ էր մնում իր անդավաճան և անփոփոխ սկզբունքին՝ ռիսկի չդիմել և շարունակել մնալ լաբիրինթոսում՝ հույս ունենալով, որ իր հին պանիրն ինչ-որ մի տեղից հրաշքով կհայտնվի։ Բայց ոչինչ այլևս առաջվանը չէր լինելու․․․
5․ Հին համոզմունքները չեն օգնի գտնելու ձեր նոր «պանիրը»
Գըմը, թեպետ, հեշտությամբ չէր գտնում պանիրը, փնտրտուքների ճանապարհին իր համար սկսեց բացահայտել նոր իրականություն և արժեքներ։ Նա հաճույք էր վերապրում փնտրելու ընթացքից և չէր կենտրոնանում արդեն բուն պանրի`արդյունքի վրա։ Յուրաքանչյուր քայլ անելիս իր առջև բացահայտվում էր նոր իրողություն, որի շնորհիվ նա ավելի ու ավելի էր ուժեղանում՝ դառնալով ճկուն և համարձակ։ Ջոն Սպենսերն այստեղ հորդորում է հաճույք ստանալ մեր բացահայտումներից, կատարած աշխատանքի ընթացքից և չկառչել միայն արդյունքից։
Շարժվիր գտածդ նոր պանրի հետ և վայելիր այն:
Հենց ընթացքի մեջ է, ըստ հեղինակի, թաքնված երջանիկ լինելու արվեստը։ Եվ հենց լաբիրինթոսում ճիշտ ճանապարհը գտնելու ընթացքում է, որ մարդ կոտրում է մի շարք կարծրատիպեր, վախեր ու վերածնվում՝ գտնելով նոր արժեքներ ու, ի վերջո, ինքն իրեն։
-Գիրքն այնքան պարզ ու հասարակ է գրված, որ այն ըմբռնելը որևէ դժվարություն չի առաջացնում։
Իսկ ինչո՞ւ այսքան պարզ։ Այդպես եմ գրել, քանի որ ամենահեշտ ու մատչելի եղանակով ցանկացել եմ ընթերցողիս փոխանցել իմ ասելիքը։ Մարդիկ չեն սիրում դժվարամարս գործեր, որոնք ըմբռնելու համար պահանջվում է երկար աշխատանք։ Ինձ համար իրականում ավելի բարդ է եղել այս խորիմաստ թեման դարձնել պարզ և հեշտ ընկալելի։ Այս այլաբանական ոճով գրված առակն ընթերցողներին ներկայացնելուց առաջ տարիներ են պահանջվել ինձնից։ Առակը, թեպետ, առաջին հայացքից շատ պարզ է, պարունակում է շատ խորքային իմաստ։
Եթե ուսումնասիրեք հերոսներից յուրաքանչյուրին, նրանց շարքում կգտնեք նաև ձեզ,-հարցազրույցներից մեկի ժամանակ ընդգծել է գրքի հեղինակ Ջոն Սպենսերը։
Յուրաքանչյուր ընթերցող այս առակում կգտնի որոշակի ծանոթ իրավիճակներ ու խնդիրներ, որոնց լուծման ճանապրհին հին համոզմունքները թողել է ետևում՝ քայլելով դեպի նորը։ Մեկի համար նորի անորոշությունը, բնականաբար, կարող է սարսափ առաջացնել, մյուսի համար՝ հնարավորություն։
Դուք ինքներդ եք որոշում, թե հերոսներից որ մեկի ճանապարհն ընտրեք, երբ հայտնվում եք լաբիրինթոսում՝ կորցնելով սովորական դարձած «պանիրը»՝ անվախ ու փոփոխություններին ընդառաջ գնացող Հոտառուի, վճռական Վազկանի, լճացած Հըմի, թե տատանվող, բայց առաջ սլացող Գըմի։
Ընտրությունը ձերն է։
