Գիտության և արվեստի միջև սահմաններ չկան․ դրանք արհեստածին են | Անի Թորանյանի հեղինակային հոդվածը

Մարդկային նվաճումների մեծ գոբելենում երկու թվացյալ տարբեր թելեր՝ գիտություն և արվեստ, միահյուսվում և ստեղծում են առաջընթացի հարուստ և կենսունակ մի համադրություն։

Մինչ, թյուրըմբռնմամբ, նրանք կարող են թվալ բևեռային հակադրություններ, որոնք միշտ միասին են բանականության և զգացմունքների, հետազոտության և արտահայտման միջև հավերժական պայքարում, լուրջ դիտարկումը բացահայտում է խորը փոխկապակցվածություն:

Գիտության և Արվեստի ներդաշնակությունը

Գիտության և արվեստի երկատվածությունը ոչ թե պայքար կամ կռիվ է, այլ ներդաշնակված պար, որտեղ մեկն ամբողջացնում է մյուսին`ընդգծելով մարդկային ստեղծարարությունն ու ընկալման աստիճանը:

Հպանցիկ հայացքը գիտությունն ու արվեստը կարող է ընկալել որպես իմացական լուսապատկերի հակադիր ծայրերում գտնվող երևույթներ:
Գիտությունն իր փորձական՝ էմպիրիկ մեթոդներով, համակարգված ուսումնասիրություններով և տրամաբանական խստությամբ, դիտարկման և փորձերի միջոցով ձգտում է բացահայտել տիեզերքի առեղծվածները: Մինչդեռ, արվեստը, առաջնորդվելով երևակայությամբ, հույզերով և ներիմացական մեկնաբանությամբ, տարբեր հնարքներով ջանում է որսալ մարդկային փորձի բնույթը:

Այնուամենայնիվ, նրանց փոխադարձ հարաբերությունների էությունը կայանում է ճշմարտության և ըմբռնումի միասնական հետազոտության մեջ: Գիտությունը նպատակ ունի բացահայտել մոլորակը կառավարող հիմնարար օրենքները, մինչդեռ արվեստը փորձում է լուսաբանել մարդկային վիճակի բարդությունն ու նրբությունները: Նրանք երկուսն էլ առաջարկում են իրականության ավելի ընդգրկուն պատկերացում՝ յուրաքանչյուրը հարստացնելով մյուսի տեսակետը:

Կա նաև հակառակը․ գիտությունը կարող է արտահայտվել արվեստի միջոցով՝ կտրել-անցնելով տեխնիկական եզրաբանության և բարդ բանաձևերի սահմանները:

Օրինակ, գիտական նկարազարդումներով և շարժապատկերային արվեստով հանդես եկողներն իրենց գեղարվեստական հմտություններն օգտագործում են՝ հանրությանը հաղորդակից դարձնելու գիտական բարդ հասկացություններին:

Գիտության և արվեստի հատման կետը

Մտածական պատկերացումները, շարժապատկերները և տեղեկատվական գծապատկերը (infographic) դառնում են հզոր գործիքներ, որոնց օգնությամբ հնրավոր է դառնում խթանել և ավելի խորն ըմբռնել գիտական սկզբունքների բարդ մանրամասները։

Ավելին, գիտական գաղափարների գեղարվեստական մատուցումը կարող է ոգեշնչման աղբյուր դառնալ ապագա հետազոտությունների համար։ Լավ մշակված փորձի գեղագիտական գրավչությունը կամ մաթեմատիկական հավասարման նրբագեղությունը կարող են բռնկել գիտնականների ստեղծագործական կայծը՝ նրանց մղելով նոր սահմաններ բացահայտել ամենատարբեր ուղղություններում։

Ստեղծագործելու համար ամենապարարտ հողը գիտության և արվեստի հատման կետն է:

Հաճախ նորամուծություններն ու առաջընթացը տեղի են ունենում այն ժամանակ, երբ անհատները կամրջում են այս երկուսի միջև եղած բացը և մարդը մարտահրավերներին դիմակայելու համար օգտագործում է նրանց ուժեղ կողմերը:

Մի պահ պատկերացնենք գիտնականի և գծանկարչի համագործակցությունը…
Նրանք գիտական փորձերի ձևավորման մեջ կարող են մտահղացումների և գեղարվեստական սկզբունքների մի այնպիսի միաձուլում ստեղծել, որն իր հերթին կարող է ընթացք տալ հաղորդակցության մի նոր, ավելի արդյունավետ տեսակի։

Արվեստն ու գիտությունն իրենց հետազոտման և բացահայտման մեջ կանգնած են հասարակած միևնույն գծի վրա։ Երկուսն էլ պարփակում են փորձարկումներ, կրկնողություններ, ինչպես նաև նոր գաղափարների հետապնդում:

Արվեստում մշակված ստեղծագործական մտածելակերպը, որը բնութագրվում է լայնախոհությամբ և երկիմաստությունը ընդունելու պատրաստակամությամբ, կարող է խթան դառնալ գիտական հետազոտության համար՝ զարկ տալով նորարարական մտածողությանն ու խնդիրների ոչ ավանդական լուծմանը:

Արհեստական բանականության ազդեցությունը գիտության և արվեստի վրա

Իհարկե, 21-րդ դարի այս ժամանակահատվածում մեր կողմից մեծ վրիպում կլիներ չանդրադառնալ Generative AI-ի ազդեցությանը։

Այսօր արհեստական բանականության միջոցով դյուրությամբ կարելի է բացահայտել այնպիսի օրինաչափություններ, որոնք հետազոտող մարդու համար հասանելի կլինեին շատ ավելի ուշ: Սա օգտակար գործոն է հատկապես ծրագրավորման, կենսաբանության, ֆիզիկայի և կլիմայի գիտության ոլորտների համար։ AI-ն արդեն իսկ հասել է փոխակերպել ծրագրավորման և ընդհանրապես բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտի արդյունաբերությունը՝ մեքենայացնելով առաջադրանքները, բարձրացնելով արտադրողականությունը, հարթելով փոխգործակցության նոր ուղիներ, բարելավելով կոդի որակը և հաղթահարելով այնպիսի ոլորտներ, ինչպիսիք են անվտանգությունն ու տվյալների վերլուծությունը:

Արհեստական Բանականությունն ի զորու է կաղապարել բարդ համակարգեր՝ այդպիսով օգնելով հասկանալ այնպիսի երևույթներ, ինչպիսիք են աստղաֆիզիկակայի իրադարձությունները կամ, օրինակ, կլիմայի փոփոխության ազդեցությունը:

Արվեստագետի համար ԱԲ-ը կարող է դառնալ այն գործիքը, որի օգնությամբ հնարավոր կլինի բացահայտել նոր հնարավորություններ և ոճեր:

Հիմա ԱԲ կողմից ստեղծված արվեստը (թեև այդ արվեստն անձամբ ինձ համար միշտ կմնա չակերտյալ) վերածվել է ալգորիթմներով ինքնուրույն մի ժանրի, որով կյանքի իրավունք են ստանում յուրահատուկ ստեղծագործություններ:

ԱԲ ազդեցությունից զերծ չի մնացել նաև երաժշտության ոլորտը։ Որքան էլ դասական-ավանդական մտածողության տեր մարդիկ ժխտեն կամ մերժեն այս փաստը, AI-ն, այնուամենայնիվ, զգալի փոփոխություններ է պարտադրում աշխարհին։

Ե՛վ գիտության մեջ և՛ արվեստում, ԱԲ ծառայում է որպես մարդու ստեղծագործական խնդիրներին լուծում տվող գործիք (չմոռանանք՝ գործիք)՝ ընդլայնելով հնարավորի սահմանները և նոր ուղիներ բացելով հետազոտության և նորարարության համար:

Ըստ երևույթի՝ գիտության և արվեստի հարաբերությունը ոչ թե ընդդիմամարտ, այլ համագործակցություն է: Դրանք միահյուսված թելեր են մարդկային ստեղծագործության հյուսվածքի մեջ, որոնցից յուրաքանչյուրը զորացնում և աշխուժացնում է մյուսին:

Մինչ մենք տեղաշարժվում ենք ժամանակակից աշխարհի լաբիրինթոսում, գիտության և արվեստի միջև ներդաշնակ պարի ընդունումը մեզ թույլ է տալիս բացահայտել մարդկային մտքի անսահման հնարավորությունները:

Ահա այս համագործակցային փոխազդեցության միջոցով է, որ մենք կարող ենք հասնել փոխըմբռնման մի նոր որակի՝ այդպիսով ընդլայնելով մեր պատկերացումների նեղ սահմանները:

Այդ սահմանները չկան, դրանք արհեստածին են…