staffmedia.am-ում մենք պատմում ենք մարդկանց մասին, որոնց մասնագիտական ուղին ոգեշնչում է շատերին կրթվելու, զարգանալու և սեփական երազանքի հետևից գնալու։
Այսօրվա մեր զրուցակիցը Աննա Հարությունյանինն է՝ առաջին հայ անալոգ տիեզերագնացը, ով սովորում է Գերմանիայի միջազգային համալսարանի ռոբոտատեխնիկայի բաժնում, մասնակցել է NASA-ի միջազգային ուսանողական ծրագրերին և շարունակում է իր առաքելությունը տիեզերքի ոլորտում։ Մանկությունից հետաքրքրված լինելով տեխնոլոգիաներով ու ինժեներիայով՝ նա տարիների ընթացքում ձևավորել է հստակ մասնագիտական ուղի և այժմ իր օրինակով ցույց է տալիս, որ գիտությունն ու տիեզերական հետազոտությունները հասանելի են նաև Հայաստանի երիտասարդ սերնդին։ Աննան պատմում է, թե ինչպես մանկական հետաքրքրությունը վերածվեց մասնագիտական առաքելության, ինչ մարտահրավերների է բախվել որպես հայ երիտասարդ կին գիտնական, և ինչու է հավատում, որ տիեզերքը սկսվում է հենց մեր մտքից։
Ինչպե՞ս հայտնվեցիք ռոբոտատեխնիկայի և տեխնոլոգիական կրթության աշխարհում, ինչպե՞ս ազդեցին Պոլիտեխնիկի վարժարանում անցկացրած տարիները Ձեր ընտրած ուղու վրա և ինչն էր Ձեզ ամենաշատը գրավում մանկուց։
Երևի ճիշտ է սկսել հենց մանկությունից։ Դեռ փոքրուց ինձ գրավում էին ռոբոտները․ սիրում էի դիտել դրանց մասին ֆիլմեր, խաղալ լեգոներով և երազել, որ մի օր կունենամ իմ սեփական «smart home»-ը՝ սարքավորված այն տեխնիկայով, որը ես ինքս եմ ստեղծել։ Այդ հետաքրքրությունը բնականորեն ինձ տարավ դեպի բնագիտամաթեմատիկական առարկաներ, և երբ ավարտեցի հիմնական դպրոցը, ընդունվեցի Պոլիտեխնիկի վարժարան՝ ինժեներական ուղղությամբ։
Այնտեղ ամեն ինչ կարծես հարմարված էր իմ հետաքրքրություններին․ սովորում էինք այնպիսի առարկաներ, որոնք ավագ դպրոցում պարզապես հնարավոր չէր ուսումնասիրել, բայց այս ամենի հետ մեկտեղ, հիմա հետհայացք նետելով, կարծում եմ որ որոշումս այլ կլիներ։ Վարժարանն ավարտելուց հետո երկու տարով ակադեմիական դադար վերցրի՝ հասկանալու համար իմ հետագա քայլերի ընթացքը։ Այդ ընթացքում սկսել էի զբաղվել ծրագրավորմամբ, աշխատել կորպորատիվ միջավայրում՝ առանց ակադեմիական կրթության։ Մի պահ հայտնվեցի երկմտանքի մեջ՝ շարունակե՞լ որպես ծրագրավորող, թե՞ վերադառնալ դեպի ինժեներություն։
Արդյունքում հասկացա, որ ինձ համար կարևոր է ունենալ նաև ակադեմիական գիտելիք և հետազոտական ազատություն։ Դիմեցի Գերմանիայի միջազգային համալսարանի ռոբոտատեխնիկայի բաժին և հիմա, երբ արդեն ավարտում եմ, վստահ ասում եմ, որ դա կյանքիս ամենաճիշտ որոշումներից էր։
Ինչպե՞ս դիմեցիք NASA-ի ուսանողական ծրագրին, ի՞նչ մարտահրավերների հանդիպեցիք և ինչպես հաղթահարեցիք դրանք։
NASA-ի հայտարարությունը տեսել էի շատ պատահական՝ LinkedIn-ում։ Դիմեցի առանց երկար մտածելու, որովհետև հենց այդ ժամանակ մասնակցում էի ամերիկյան կազմակերպության կազմակերպած աստղակենսաբանության դասընթացին, որտեղ կրթաթոշակ ստանալով՝ մասնակցում էի առաքելություն նախագծելու աշխատանքներին։ Անցա մի քանի փուլ՝ տեխնիկական և տրամաբանական հարցազրույցներ, ապա փափուկ հմտությունների գնահատում։
Ծրագիրը բարդ էր, հատկապես որովհետև ես մասնակցում էի հեռավար՝ Հայաստանից։ Ժամային տարբերությունը շատ էր՝ գիշերներն անքուն էի մնում, առավոտյան միանում Nasa-ի հանդիպումներին։ Ղեկավարում էի 16 ինժեների թիմ, որոնք աշխատում էին Orbiter-ի նախագծի վրա։ Յուրաքանչյուր թիմի հետ առանձին հանդիպումներ էի անցկացնում, իսկ օրվա վերջում մասնակցում Nasa-ի ընդհանուր նիստին։ Այդ 7-8 ամիսների ընթացքում գրեթե չէի քնում, բայց մոտիվացիաս այնքան մեծ էր, որ հոգնածությունը երկրորդական էր թվում։
Վերջում մեր թիմը հաջողությամբ ներկայացրեց Orbiter-ի նախատիպը։ Թեպետ նախագիծը դեռ շարունակություն չի ստացել, փորձն ինձ համար անփոխարինելի էր՝ թե՛ որպես ինժեների, թե՛ որպես առաջնորդի։
Ինչպե՞ս ստացաք Ձեր առաջին անալոգ առաքելության հրավերը և ի՞նչ զգացողություն ունեք՝ լինել առաջին հայ անալոգ տիեզերագնացը։
Հայաստանում անցկացվող անալոգ առաքելության մասին տեղեկացա գրեթե պատահական՝ սոցիալական ցանցերում տարածված հայտարարությունից։ Երբ կարդացի, որ այն կազմակերպվում է Ավստրիական Տիեզերական ֆորումի աջակցությամբ, թվում էր անհավանական, որ նման մասշտաբի ծրագիր կարող էր իրականանալ Հայաստանում։ Բայց հստակ գիտեի՝ ուզում եմ լինել դրա մի մասը։
Ընտրության գործընթացը հեշտ չէր․ պահանջվում էին խոր տեխնիկական գիտելիքներ, անգլերենի գերազանց տիրապետում, սթրեսակայունություն և թիմային մտածողություն։ Ես դեռ ուսանող էի, բայց ցանկություն ունեի ապացուցել, որ պատրաստ եմ այդ փորձությանը։ Երբ վերջապես ստացա մասնակցության հաստատումը, դա իսկապես շրջադարձային պահ էր։ Առաքելությունը նման էր իրական տիեզերական փորձի՝ մեկուսացում, սահմանափակ ռեսուրսներ, հստակ ռեժիմ։ Այդ օրերին կարծես կտրվում ես արտաքին աշխարհից և հայտնվում այլ իրականության մեջ։
Հենց այդ փորձն էր, որ փոխեց ամեն ինչ։ Այն ավարտելուց հետո Լեհաստանի Analog Astronaut Training Center-ի ներկայացուցիչները նկատեցին իմ աշխատանքը և կապ հաստատեցին ինձ հետ։ Նրանք հրավիրեցին մասնակցելու նոր առաքելության՝ այս անգամ՝ որպես անալոգ տիեզերագնաց։
Լեհաստանում անցկացվող առաքելությունը տևեց յոթ օր։ Մենք ապրում էինք լիակատար մեկուսացման պայմաններում՝ առանց բնական լույսի, մշտական գիտական փորձարկումների և խիստ ռեժիմի ներքո։ Երբ առաքելությունը ավարտվեց, կենտրոնը հրապարակեց, որ ես դարձել եմ առաջին հայ անալոգ տիեզերագնացը։
Յուրաքանչյուր առաքելությունից ի՞նչ եք սովորում, և որն է թողել ամենախորը ազդեցությունը։
Անալոգ առաքելությունները բառացիորեն փոխեցին ինձ։ Դրանք ոչ միայն տեխնիկական, այլև հոգեբանական փորձություն են։ Երբ մեկ ամիս ապրում ես մեկուսացված միջավայրում՝ տարբեր ազգերի և մշակույթների մարդկանց հետ, սովորում ես համբերել, լսել, հարմարվել։ Ես միշտ ինտրովերտ եմ եղել, և այդ միջավայրում պետք էր գտնել բալանս՝ ինքդ քեզ չկորցնելու և թիմի մաս լինելու միջև։
Այդ փորձը ինձ դարձրեց ավելի հանդուրժող, կարգապահ և բաց մտածողությամբ։ Հիմա ցանկացած իրավիճակում առաջին արձագանքս լուծում փնտրելն է։ Դա անգին հմտություն է՝ ոչ միայն տիեզերքում, այլև կյանքում։
Որո՞նք են այն հմտությունները, որոնք անհրաժեշտ են ապագա տիեզերագնացներին։
Իմ փորձը ցույց է տվել՝ տեխնիկական գիտելիքները կարելի է սովորել, բայց մարդկային որակները՝ ոչ միշտ։ Այսօր ամենակարևորը փափուկ հմտություններն են՝ համագործակցելու, հաղորդակցվելու, բանակցելու կարողությունը։ Եթե թեկնածուն փայլուն մասնագետ է, բայց չունի թիմային մտածողություն կամ համբերություն, հաջողելու հավանականությունը նվազում է։
Ես ինքս երկար ժամանակ կարծում էի, թե գերազանց սովորելը բավարար է։ Դպրոցում ամեն ինչ հեշտ էր տրվում, բայց համալսարանում հասկացա, որ դա առավելություն չէ։ Առավելությունը կայանում է աշխատասիրության, ինքնազարգացման և սխալներից սովորելու ունակության մեջ։
Եթե Ձեր աշխատանքային փիլիսոփայությունը ձևակերպեիք մեկ նախադասությամբ, ինչպե՞ս կձևակերպեիք այն։
Թումոյում դեռ պատանի էի, երբ առաջին անգամ տեսա էկրանին գրված «Think outside of the box» արտահայտությունը։ Այդ մի նախադասությունը կարծես դարձավ իմ կյանքի սկզբունքը՝ իմ բոլոր որոշումներում և կարևոր քայլերում ուղեկցելով ինձ։ Մեր հասարակությունը հաճախ փորձում է մեզ տեղավորել նախապես սահմանված «տուփերի» մեջ, բայց իմ սերունդը չի տեղավորվում դրանցում։ Եթե ունես երկու տարբերակ՝ մեկը հարմարավետ, մյուսը՝ ռիսկային, ընտրիր երկրորդը։
Ի՞նչ խորհուրդ կտաք այն երիտասարդներին, որոնք նոր են մտնում տեխնոլոգիաների և տիեզերքի աշխարհ։
Նախ՝ զարգացրեք ձեր փափուկ հմտությունները, որովհետև թիմային աշխատանքը այս ոլորտում ամեն ինչ է։
Երկրորդ՝ մի հետևեք միայն նոր գործիքների միտումներին․ տիրապետեք հիմքերին՝ ֆիզիկային, մաթեմատիկային, գծային հանրահաշվին։ Տիեզերական ինժեներներին գնահատում են ոչ թե այն բանի համար, թե ինչ նոր ու ժամանակակից գործիքների են տիրապետում, այլ թե որքան խորքային են հասկանում հիմքը։
Իսկ եթե պլանավորում եք աշխատել տիեզերքի ոլորտում, հնարավորինս շուտ փորձեք կրթություն ստանալ արտերկրում։ Այդ գիտելիքը հետ բերեք Հայաստան՝ զարգացնելու այստեղի կրթական միջավայրը։ Սա է այն ուղին, որով Հայաստանը կարող է դառնալ տիեզերական գիտության քարտեզի մաս։
Ի՞նչ նոր նախագծեր եք նախատեսում առաջիկայում։
Ամենամոտ մեծ իրադարձությունն այն է, որ ավարտում եմ բակալավրիատս և պատրաստվում դիմել Գերմանիայում մագիստրատուրա՝ կրկին ռոբոտատեխնիկայի ուղղությամբ։
Միաժամանակ Հայաստանում պատրաստվում ենք իրականացնել տիեզերքի թեմայով խոշոր միջոցառում, որի մասին դեռ վաղ է բարձրաձայնել, բայց վստահ եմ՝ այն կդառնա նոր սկիզբ մեր երկրի համար։
Այժմ համագործակցում եմ նաև կրթական ընկերությունների հետ՝ նպատակ ունենալով երեխաների հետ իրական ռոբոտատեխնիկական նախագծեր կյանքի կոչել։ Ինձ համար ամենակարևորը կրթության փոխանցումն է․ ես ուզում եմ, որ հաջորդ սերունդները իրենց առաջին ռոբոտը կառուցեն հենց այստեղ՝ Հայաստանում։
Ես անում եմ այն, ինչ սիրում եմ, և այդ սիրո մեջ է իմ շարժիչ ուժը։ Երբ հիշում եմ մանկությանս երազանքը՝ տիեզերք հասնելը, հասկանում եմ, որ հիմա ամեն օր ապրում եմ դրա մի կտորը։
Աննա Հարությունյանի պատմությունը ոչ միայն առաջին հայ անալոգ տիեզերագնացի պատմությունն է, այլև խորհրդանիշ այն սերնդի, որը չի վախենում մեծ երազանքներից։
Շարունակեք կրթվել, գնալ առաջ ու քայլել ձեր երազանքի հետքերով, իսկ մենք այդ ճանապարհին խոստանում ենք աջակցել ձեզ նոր, հետաքրքիր ու օգտակար նյութերով։
