Ես կարող եմ աշխատել

staff.am-ն իր գործունեության առաջին իսկ օրվանից մեծ ուշադրություն է դարձնում աշխատաշուկայում առկա տարաբնույթ խնդիրներին, որոնք հայկական իրականության մի մասնիկն են կազմում և արժանի են թե հասարակության, և թե գործատուների կողմից մեծ ուշադրության։

2017թ. դրությամբ Հայաստանում գործազրկությունը կազմում է մոտ 17%: Թիվն, անշուշտ, ցածր չէ, սակայն երբ համեմատում ենք այն զբաղված 8-9% հաշմանդամություն ունեցող անձանց հետ, հասկանում ենք, որ այս սոցիալական խմբի՝ աշխատաշուկայում ընդգրկելու խնդիրներն էլ ավելի խորն են:

Աշխատաշուկայում հաշմանդամություն ունեցող անձանց ներգրավման հիմնահարցերը քննարկելու համար այսօր մեր հարցազրույցի հյուրն է «Ունիսոն» իրավապաշտպան հասարակական կազմակերպության Հանրային կապերի ղեկավար Մարիաննա Չալիկյանը։ 

Ի՞նչ հիմնական խնդիրների են բախվում հաշմանդամություն ունեցող անձինք, երբ փորձում են ներգրավվել աշխատաշուկայում՝ հավասարապես դիմելով թափուր աշխատանքների համար։ Ինչպիսի՞ կարծրատիպեր են առկա գործատուների մոտ, և ինչպիսի՞ն է օբյեկտիվ իրականությունը։

Ցածր մասնագիտական պատրաստվածություն, ֆիզիկական անմատչելիություն, հաշմանդամների համար շատ «բարդ» աշխատանք՝ այսպիսի պատճառաբանություններ են բերում գործատուներից շատերը, մինչդեռ աշխատունակ տարիքի հաշմանդամություն ունեցող անձանց թիվը մոտ 100,000 է և նրանց մեջ շատ փոքր տոկոսն է, որ չունի առնվազն միջնակարգ կրթություն: Երկրորդ պատրանքը, որ աշխատանքը շատ «բարդ» է, նույնպես շատ դեպքերում անհիմն է, քանի որ հաշմանդամության տեսակները տարբեր են և կախված տեսակից հմտություններն ու նախասիրությունները տարբերվում են՝ սկսած ինտելեկտուալից վերջացրած բանվորությամբ: Չնայած գործատուների մեծ մասի մոտ արմատացած կարծրատիպային պատկերացումներին, այստեղ ուզում եմ անդրադառնալ այն գործատուներին, որոնք ոչ թե պատճառաբանություններ են փնտրում աշխատանքի չընդունելու համար, այլ ընդհակառակը՝ ձգտում են ստեղծել այնպիսի պայմաններ, որ եղած խնդիրներն էլ չեզոքանան:

 Հավասար մրցակցային պայմաններում նախընտրությունը տալով սոցիալական այս խմբի ներկայացուցիչներին՝ արդյո՞ք գործատուն ձեռք է բերում որոշակի առավելություններ։

Ինչպես գիտենք գործատուի համար կարևոր է ոչ միայն նոր կադրերի հավաքագրումը, այլ նաև աշխատակիցների լոյալությունը և կադրային արտահոսքի նվազեցումը։

Համաձայն համաշխարհային վիճակագրության, հաշմանդամություն ունեցող անձանց կադրային արտահոսքը շատ ավելի քիչ է, քան հաշմանդամություն չունեցող աշխատակիցների դեպքում է։

Գոյություն ունեն գործատուներին խրախուսող այլ հանգամանքներ ևս՝

պետական խրախուսական և աջակցման ծրագրերից օգտվելու հնարավորություն,

սոցիալական պատասխանատվության ծրագրերի իրականացում,

հեղինակության ձևավորում,

և ամենակարևորն ու շահավետը` հաճախ հաշմանդամություն ունեցող անձն առաջարկում է տվյալ հիմնարկի արտադրանքի համար այնպիսի նորամուծություններ, որոնք բխում են նույնատիպ հաշմանդամություն ունեցող խմբի պահանջարկից:

Արդյունքում, ավելանում է տվյալ արտադրանքի սպառումը այդ նոր սեգմենտի ներգրավման շնորհիվ: Նորամուծությունները կարող են վերաբերվել տեղեկատվական տեխնոլոգիաներին, սննդային տեսականուն, կենցաղային իրերի հարմարեցումներին և առհասարակ՝ ամեն ինչին: Անշուշտ, երբեմն պետք է լինում կատարել անհրաժեշտ հարմարեցում հաշմանդամություն ունեցող անձի կարիքին համապատասխան, իսկ որոշ դեպքերում՝ օբյեկտիվ պատճառներով պայմանավորված, կրթությունից դուրս մնացած անձի համար նաև լրացուցիչ վերապատրաստման դասընթաց:

Արդյո՞ք Հայաստանում աշխատաշուկայում հաշմանդամություն ունեցող անձանց ակտիվ ներգրավման հարցում առկա են դրական փոփոխություններ։

Այո՛, Հայաստանում արդեն կան գործատուներ, որոնք դիտարկում են այդ հարմարեցումները որպես արդյունավետ ներդրում ինչպես ընկերության, այնպես էլ երկրի համար, քանի որ արդյունքում նպաստ ստացողները դառնում են հարկ վճարող: Այսպիսի գործատուների թիվը տարեցտարի ավելանում է: «ՎիվաՍել-ՄՏՍ», ԱԻ նախարարություն, «Սեքյուրիթի Դրիմ», «Բեթ Քոնստրակտ»՝ այս և որոշ այլ ընկերություններում ու հիմնարկներում հաշմանդամություն ունեցող աշխատակիցների թիվը հաշվարկվում է արդեն տասնյակներով ու շարունակում է աճել: Նրանց մի մասն արդեն կայացած մասնագետներ են, մյուսների հաջողության պատմություններում դեռ առաջին էջերն են գրվում, սակայն կարևորը, որ այսպիսի կազմակերպություն ռեզյումե ուղարկելիս անձը վստահ կարող է լինել, որ իր թեկնածության դիտարկմանը չի խանգարի հաշմանդամության առկայությունը:

Այնուամենայնիվ, առայժմ այսպիսի քաղաքականությամբ առաջնորդվում են հիմնականում գրասենյակային աշխատանք (համակարգչային օպերատոր, ծրագրավորող, թարգմանիչ և այլն) ունեցող ընկերությունները, բայց, ինչպես վերը նշեցի, մարդկանց նախասիրություններն ու հմտությունները տարբեր են, հետևաբար, պետք է թույլ տալ յուրաքանչյուրին գտնել իր ներուժին համապատասխան աշխատանք:

Այսպիսով, հայաստանյան աշխատաշուկայում վերջին ժամանակաշրջանում էական փոփոխություններ կարելի է նկատել հաշմանդամություն ունեցող անձանց ակտիվ ներգրավման և աշխատանքային իրավունքների պաշտպանության հարցում։ Մեծանում է նաև այն գործատուների թիվը, որոնք ստեղծում են բոլոր անհրաժեշտ պայմանները սոցիալական այս խմբի ներկայացուցիչների համար։ Եվ staff.am-ը, որպես կարիերայի ոլորտում առաջատար  հարթակ, խրախուսում է սոցիալական բազմազանությունն աշխատավայրում։

Թեմայի շրջանակներում հարցերի դեպքում կարող եք կապ հաստատել «Ունիսոն» իրավապաշտպան հասարակական կազմակերպության հետ (010 522 170), որն աջակցում է հատուկ կարիքներ ունեցող մարդկանց բազմաբնույթ ծառայությունների տրամադրման միջոցով և նպաստում է նրանց իրավունքների մասին հասարակության իրազեկվածության բարձրացմանը։