ՀՀ ԱՇԽԱՏԱՇՈՒԿԱ 2021 ԱՄԲՈՂՋԱԿԱՆ ԶԵԿՈՒՅՑ

ԱՇԽԱՏԱՇՈՒԿԱ 2021. ՆԱԽԱԲԱՆ ՀԵՂԻՆԱԿԻ ԿՈՂՄԻՑ

staff.am-ը, հավատարիմ մնալով իր առաքելությանը, թվով արդեն հինգերորդ անգամ ներկայացնում է ՀՀ աշխատաշուկայի ակտիվության վերլուծության զեկույցը։ Այս անգամ զեկույցի հիմնական շեշտադրումը կատարված է աշխատաշուկայի փոփոխությունների վրա՝ պայմանավորված 2020թ.-ին տեղի ունեցած համաճարակով և պատերազմով։ Զեկույցում զուգահեռներ են տարված նաև գլոբալ զարգացումների հետ, քանի որ համաճարակի արդյունքում սկսեց ձևավորվել նոր՝ գլոբալ աշխատաշուկա, որի մի մասն էլ կազմում ենք մենք: Զեկույցում առաջին անգամ ներառվել է աշխատաշուկայի հետ կապված մակրոտնտեսական ցուցանիշների վերլուծություն, որը թույլ կտա ավելի ընդհանրական պատկեր ստանալ հայաստանյան աշխատաշուկայից։ Մակրոտնտեսական վերլուծությունը կատարվել է «Մոդեքս» ընկերության կողմից՝ հատուկ «ՀՀ ԱՇԽԱՏԱՇՈՒԿԱ 2021» զեկույցի շրջանակներում։
Անչափ շնորհակալ ենք «Մոդեքս» ընկերությանը համագործակցության համար։ Զեկույցն ունի լայն կիրառություն ինչպես անհատների, այնպես էլ կազմակերպությունների համար։ Հատկապես խորհուրդ կտանք զեկույցի մանրամասներին ծանոթանալ կարիերայի ընտրության առաջ կանգնած անհատներին, ուսանողներին, մարդկային ռեսուրսների մասնագետներին և բիզնեսի ղեկավարներին։ Շնորհակալ ենք մեր հետևորդներին մեր կողմից հրապարակվող զեկույցների հանդեպ ցուցաբերած մեծ հետաքրքրության համար։  
Լուիզա Ավետիսյան, 
Տեխնիկական Գիտությունների Թեկնածու (Ph.D)
Նախագծերի կառավարման որակավորված մասնագետ (PMP)
staff.am համահիմնադիր

ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅԱՆ ՄԵԹՈԴԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ՏՎՅԱԼՆԵՐԻ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԸ

Վերլուծությունն իրականացվել է staff.am կարիերայի օնլայն հարթակի կողմից, սեփական տվյալների և staff.am թիմի կողմից 2021թ.-ին տարբեր ուսումնասիրությունների և հարցումների արդյունքում հավաքված տվյալների հիման վրա։ Աշխատաշուկայի հիմնական ցուցանիշների մասով տվյալների համար օգտագործվել է ՀՀ Վիճակագրական կոմիտեի կողմից հրապարակված պաշտոնական տեղեկատվությունը։ Ստորև ներկայացված են տվյալների հիմնական աղբյուրները։

1. staff.am-ի 2018, 2019, 2020 և 2021 աշխատանքի հայտարարություններ: Ընդհանուր թիվը` 42,000 աշխատանքի հայտարարություն։
2. staff.am-ի կողմից անցկացվող աշխատավարձերի անանուն հարցում։ Ընդհանուր մասնակիցների թիվը՝ 5,000:
3. Զեկույցի մեջ ներառվել են նաև  ՀՀ Վիճակագրական կոմիտեի կողմից հրապարակվող՝ «Հայաստանի Հանրապետության սոցիալ-տնտեսական վիճակը 2021թ. հունվար- հոկտեմբերին», «Սպառողական գների ինդեքսը Հայաստանի Հանրապետությունում 2021 թվականի հունվար-նոյեմբերին» հաշվետվությունները, որոնց մշակումն ու գրաֆիկների կառուցումը կատարվել է «Մոդեքս» ընկերության կողմից։

---

ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅԱՆ ԵՆԹԱԲԱԺԻՆՆԵՐԸ

 

---

ԶԵԿՈՒՅՑԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՇԵՇՏԱԴՐՈՒՄՆԵՐԸ

1. Համեմատած 2020թ.-ի հետ` աշխատաշուկայի ակտիվությունը կրկնապատկվել է։ Պատերազմի կործանարար հետևանքների, դրա արդյունքում արտագաղթի ծավալների հնարավոր աճի, ինչպես նաև համաճարակի արդյունքում հեռահար աշխատանքի լայն տարածում գտնելու արդյունքում այսօր ՀՀ-ում նկատվում է աշխատուժի զգալի պակաս։ Սա վերաբերում է ինչպես մասնագիտական բարձր որակավորում ունեցող մասնագետներին, այնպես էլ արհեստագործական ոլորտին և բանվորական ուժին, ինչի խիստ պահանջարկը նույնպես ակնհայտ է։
2. Ուսումնասիրել ենք միջին անվանական աշխատավարձի տոկոսային աճը նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ, ինչպես նաև սպառողական գների ինդեքսի դինամիկան (գնաճը)։ Չնայած որ 2021թ.-ին գրանցվել  է աշխատավարձերի աճ, սակայն դրան զուգահեռ ունենք գնաճի զգալի աճ նույնպես։
3. 2021թ.-ի երկրորդ կեսին գրանցվել է աշխատավարձերի աճ, որի մասին մանրամասն ներկայացրել ենք աշխատավարձերի  ուսումնասիրության հատվածում։ Փոփոխություններն անդրադարձել են նաև Կրթության, Մշակույթի և Առողջապահության ոլորտներին դրական տեսանկյունից։
4. Կան մասնագիտություններ, որոնց պահանջարկը կայուն աճ է գրանցում։ Հատկանշանական է Ծրագրավորման ոլորտի մասնագետների պահանջարկի աճը, նաև Մարդկային Ռեսուրսների կամ Մարդկային Կապիտալի կառավարման ոլորտի մասնագետների, այդ թվում՝ հավաքագրման/համալրման մասնագետները (Recruitment, Talent Acquisition)։ 2018թ. այս մասնագիտության թափուր հաստիքները 90-ից քիչ էին, իսկ 2021-ին գրացնվել է աննախադեպ աճ՝ 470 նոր հաստիք ՄՌԿ ոլորտում: Այս ոլորտի նկատմամբ հետաքրքրության աճն աննուղակիորեն պայմանավորված է գլոբալ աշխատաշուկայում, և իհարկե ՀՀ-ում որակյալ կադրերի պակասով, քանի որ հենց այս ոլորտի մասնագետներն են պատասխանատու թիմի համալրման, աշխատակիցների աշխատանքից բավարարվածությամբ, հոսունության նվազեցման համար։ Կտրուկ աճ են գրանցել ծրագրավորման հաստիքները ևս։
5. Համաճարակով և հետհամաճարակային ժամանակահատվածում փոփոխվել են նաև գործատուների պահանջները թեկնածուների նկատմամբ։ Մասնավորապես ուսումնասիրելով սոֆթ (փափուկ) հմտությունները՝ նկատում ենք, որ այսօր ճկունությունը, փոփոխությունների նկատմամբ արագ ադապտացիան, անկախ աշխատելու, դրական մտածելու և մանրուքների նկատմամբ ուշադիր լինելու հմտություններն ավելի մեծ կարևորություն են ստանում, քան նախկինում։
6. Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտի աճը նոր տեմպեր է ստացել հատկապես հետպանդեմիկ Հայաստանում, ինչը պայմանավորված է հետևյալ գործոններով. թվայնացման տեմպերի աճ համարյա բոլոր ոլորտներում, արտերկրի ընկերությունների կողմից ՀՀ աշխատուժի նկատմամբ աճող հետաքրքրություն, օնլայն ծառայությունների և հարթակների նկատմամբ պահանջարկի կտրուկ աճ: Թոփ 20 ամենամեծ համալրում ունեցող ընկերություններից 11-ը Տեղեկատվական Տեխնոլոգիաների ոլորտից են։
7. Հեռահար աշխատանքն այլևս մեր առօրյայի մի մասն է։ Վերլուծությունը ցույց է տալիս հեռահար աշխատանքի նկատմամբ թեկնածուների և գործատուների կողմից աճող հետաքրքրության միտումներ։ Հեռահար աշխատանքի տարածվածության արդյունքում 2021թ.-ի ընթացքում գրանցվել է արտերկրի ընկերությունների կողմից հաստիքների հրապարակման 60% աճ։
8. Գործատուի ճանաչելիությունն ու բրենդավորումը լիովին նոր իմաստավորում են ստացել հետպանդեմիկ աշխատաշուկայում։ Պանդեմիայի ընթացքում և դրանից հետո մենք իրականացրել ենք ավելի քան 70 նախագիծ՝ լուսաբանելով ՀՀ տարբեր գործատուների աշխատավայրերը, թիմերը, պրոդուկտներն ու նախագծերը։ Սա 200% աճ է համեմատած 2019թ.-ի հետ։
   

---

ՄԱՍ 1. ԱՇԽԱՏԱՇՈՒԿԱՅԻ ԱԿՏԻՎՈՒԹՅԱՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ

 

1.1 Աշխատաշուկայի ակտիվությունն ըստ վերջին 12 ամսվա և վերջին 4 տարվա

2021թ.-ին աշխատաշուկան գրանցել է աննախադեպ ակտիվություն թափուր աշխատատեղերի հայտարարությունների քանակով։ Սա պայմանավորված է մի քանի գործոնով, այդ թվում։

• 2020թ.-ին համաճարակով և պատերազմով պայմանավորված ցածր ակտիվությունից հետո կտրուկ աճ,
• գլոբալ աշխատաշուկայում մասնագետների պահանջարկի կտրուկ ավելացում, որն անդրադարձել է նաև ՀՀ աշխատաշուկայի վրա,
• արտագաղթի և պատերազմի պատճառով թափուր մնացած հաստիքներ
• և այլն։

Ամենամեծ պահաջարկը գրանցվել է ծրագրավորման և վաճառք/սպասարում ոլորտի մասնագետների համար:

Շարունակելով 2021թ.-ին գրանցված կտրուկ աճի թեման՝ նշենք, որ այդ աճը ոչ թե գրանցվել է համաճարակով պայմանավորված ցածր ակտիվության նկատմամբ, այլ 2019թ.-ի նկատմամբ, որն իր հերթին ապահովել է ավելի քան 200% աճ 2018-ի նկատմամբ։

Հարկ է նշել, որ ակտիվությունը ոչ միայն պայմանավորված է նոր աշխատատեղերի ստեղծմամբ, այլ նաև թափուր աշխատատեղերի հայտարարման մշակույթի փոփոխությամբ և կարիերայի օնլայն հարթակների միջոցով դրանց հրապարակման ավելի լայն տարածմամբ։ 2020թ.-ին աշխատաշուկան ապրիլ և հոկտեմբեր ամիսներին գրանցել է ռեկորդային ցածր ցուցանիշներ` պայմանավորված համաճարակով և պատերազմով։

1.3. 2021թ.-ի թոփ 10 մասնագիտությունների պահանջարկի փոփոխությունը վերջին 4 տարվա ընթացքում

Այս գրաֆիկում համեմատել ենք 2021 թ.-ին թոփ 10 մանասգիտությունների պահանջարկի փոփոխությունը 2018-ից ի վեր։ Հետաքրքիր է հետևել որոշ մասնագիտությունների պահանջարկի վրա 2020-ի ազդեցությունը։ Օրինակ՝ համաճարակով պայմանավորված՝ 2020 թ.-ին չեն նվազել միայն ՏՏ ոլորտի աշխատանքները, իսկ մյուս բոլոր ոլորտների մասով ունենք նվազում։ Եթե համեմատենք 2021 և 2018թթ ամենազգալի փոփոխությունները, ապա դրանք գրանցվել են Ծրագրավորման, Մարդկային Ռեսուրսների կառավարման, ՏՏ պրոդուկտների և նախագծերի կառավարման ոլորտներում։ 

 

1.6. Բաշխումն ըստ աշխատանքի և զբաղվածության տեսակների

Ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ հաստիքների գերակշիռ մասն ամբողջ դրույքով և անժամկետ է։ Համաճարակի արդյունքում աճել է ֆրիլանս աշխատանքի և հեռահար աշխատանքի կշիռները ընդհանուրի մեջ։ Այս աճը դեռ զգալի մակարդակի չի հասել, ինչպես, օրինակ, ԱՄՆ կամ Եվրոպական շուկաներում է, սակայն աճն ամեն դեպքում նկատելի է։

 

1.7 ՀՀ ամենաակտիվ գործատուներն ըստ համալրման ծավալների

Գրաֆիկում ներկայացված են ՀՀ ամենաակտիվ գործատուները համալրման ծավալներով։ Ներկայացված 20 ընկերություններից 11-ը ՏՏ ոլորտի ներկայացուցիչներ են, իսկ դրանցից 4-ը` ՏՏ ստարթափներ։ 

 

1.8. Համալրմամբ ամենաակտիվ մարզային քաղաքները ՀՀ-ում

Ցավոք մարզային ակտիվությունը շարունակում է մնալ ցածր, բոլոր աշխատանքների 94.4%-ը Երևան քաղաքում է։ Գրաֆիկում ներկայացված է մարզային քաղաքների ակտիվությունը ընդհանուր և մարզային աշխատանքների մեջ։ Նշենք, որ 2019թ.-ի մարզային աշխատանքների քանակը զգալիորեն աճել է, սակայն Երևանում աշխատանքների քանակն ավելի մեծ աճ է գրանցել, այդ իսկ պատճառով ունենք ընդհանուր կշռի նվազում։

---

ՄԱՍ 2. ՀՀ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁԵՐԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆ

 

2.1. Գնաճի և միջին ամսական անվանական աշխատավարձի դինամիկան 2021թ.-ի հունվար-հոկտեմբեր ամիսներին

Գրաֆիկում ներկայացված է միջին ամսական անվանական աշխատավարձի և սպառողական գների ինդեքսի (գնաճի) դինամիկան 2021թ.-ի հունվար-հոկտեմբեր ամիսների համար։ Սպառողական գների ինդեքսի և միջին ամսական անվանական աշխատավարձի տարբերությունը տվյալ ամսվա համար իրենից ներկայացնում է իրական աշխատավարձը։ Յուրաքանչյուր ամսվա համար տրված տոկոսային փոփոխությունը նշված է նախորդ տարվա համապատասխան ամսվա նկատմամբ։ Միջին ամսական անվանական աշխատավարձի և սպառողական գների ինդեքսի ամենամեծ տարբերությունն արձանագրվել է 2021թ․-ի հունիս ամսին։

 

2.2. Աշխատողների միջին թիվն ըստ տնտեսական գործունեության տեսակների և միջին անվանական աշխատավարձը  2021թ. հունվար-հոկտեմբեր ամիսներին

Գրաֆիկում պատկերված է աշխատողների միջին թիվն ըստ տնտեսական գործունեության տեսակների։ Նշենք, որ այս տվյալների աղբյուրը ՀՀ Վիճակագրական կոմիտեն է։ Գրաֆիկում նշված է նաև յուրաքաչյուր տնտեսական գործունեության տեսակի համար միջին աշխատավարձը։ 

 

 

2.4. Միջին ամսական անվանական աշխատավարձն ըստ սեռի

Առաջին գրաֆիկում ներկայացված է միջին ամսական անվանական աշխատավարձի բաշխվածությունն ըստ սեռի 2017-ից մինչև 2021 թ․-ի հունվար-սեպտեմբեր ամիսների համար, իսկ երկրորդ գրաֆիկում՝ այս տարվա հունվար-սեպտեմբեր ամիսների համար։

 

2.6. 2021-ի առաջին և երկրորդ կիսամյակի աշխատավարձերի համեմատություն

Գրաֆիկը կառուցվել է 2021թ.-ի հունիս և դեկտեմբեր ամիսներին անցկացված՝ աշխատավարձերի անանուն հարցման արդյունքում, որին ընդհանուր մասնակցել է 5,000 անհատ։ Գրաֆիկում ներկայացված են այն մասնագիտական կատեգորիաները, որոնց համար ստացել ենք բավարար թվով պատասխաններ միջինացված թվեր ստանալու համար։ Ինչպես երևում է գրաֆիկից, ամենազգալի տարբերություններն արձանագրվել են ՏՏ ոլորտի աշխատավարձերի մասով։ Ուրախալի է արձանագրել նաև Կրթության և Առողջապահության ոլորտի աշխատավարձերի աճը դեկտեմբերին ստացված արդյունքների հիման վրա։

2.7. 2021-ի թոփ 5 ամենապահանջված մասնագիտությունների համար առաջարկվող աշխատավարձի համեմատական վերլուծություններ (ՀՀ դրամով) ՝

Գրաֆիկը կառուցվել է 2021թ.-ի հունիս և դեկտեմբեր ամիսներին անցկացված աշխատավարձերի անանուն հարցման արդյունքների հիման վրա, որին ընդհանուր մասնակցել է 5,000 անհատ։ Գրաֆիկում ներկայացված է 5 ամենապահանջված մասնագիտական ոլորտներում առաջարկվող աշխատավարձերի համեմատությունն՝ ըստ փորձի։

 

---

ՄԱՍ 3. ՏՏ ՈԼՈՐՏԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆ

 

3.1. Ամենաակտիվ ՏՏ գործատուները ՀՀ-ում

ՏՏ ոլորտն ամենաակտիվն է ՀՀ աշխատաշուկայում։ ՏՏ ոլորտի աշխատանքների ակտիվությունը չնվազեց նույնիսկ համաճարակով և պատերազմով պայմանավորված, իսկ 2021թ.-ի ակտիվությունը ոլորտի համար աննախադեպ էր ոչ միայն ՀՀ-ում, այլ նաև ամբողջ աշխարհում։ Գրաֆիկում ներկայացված են ՏՏ ոլորտի ամենամեծ ծավալներով համալրում կատարած ընկերությունների անվանումները։

 

3.2. ՏՏ ոլորտի ակտիվությունն ըստ նեղ մասնագիտական ոլորտների

Այս վերլուծության հիմքում ՏՏ ոլորտի նեղ մասնագիտական ուղղություններն են, ըստ 2021 թ.-ին հայտարարված թափուր հաստիքների թվի։ Ծրագրավորման աշխատանքները մեծ տարբերությամբ առաջատար են, սակայն 2021թ.-ին մեծ աճ են արձանագրել այնպիսի նեղ մասնագիտական ուղղություններ, ինչպիսիք են՝ Որակի կառավարումը (QA), DevOps, ՏՏ պրոդուկտի և ՏՏ նախագծերի կառավարման ուղղությունները։ 

 

3.4. Ամենապահանջված տեխնոլոգիաները ՏՏ ոլորտում

Վերլուծության և գրաֆիկի նպատակն է բացահայտել, թե որոնք են եղել ամենապահանջված տեխնոլոգիաները 2021թ.-ին։ Այս տեղեկատվությունը հատկապես օգտակար է այն անհատներին, որոնք այս պահին իրենց կարիերան տեսնում են ՏՏ ոլորտում, կամ ՏՏ ոլորտի ուսանողներին, որոնք պատրաստվում են հմտանալ և փորձ ձեռք բերել կոնկրետ նեղ մասնագիտական ոլորտում։ 

 

---

ՄԱՍ 4. ՀԵՌԱՀԱՐ (REMOTE) ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ

4.1. Հեռահար աշխատանքների բաշխվածություն

Հեռահար աշխատանքների վերլուծության նպատակն է ավելի մանրամասն հասկանալ աշխատանքի այս համեմատաբար արագ զարգացող ուղղությունը։ 2021թ.-ի ընթացքում բոլոր աշխատանքների 1%-ը հեռահար են։ Հեռահար ձևաչափով հաստիքների բաշխվածությունն ըստ մասնագիտական ոլորտների ներկայացված է առաջին գրաֆիկում, իսկ երկրորդում ներկայացված է միջին աշխատավարձերի բաշխվածությունը, որը հիմնված է 2021թ.-ի դեկտեմբեր ամսին մեր կողմից անկացրած անանուն հարցման տվյալների հիման վրա։

 

4.2. Հեռահար աշխատանքներ առաջարկող գործատուների աշխարհագրությունը

Գրաֆիկում ներկայացված է ՀՀ աշխատաշուկայում տարբեր երկրներից հեռահար ֆորմատով աշխատանքի հայտարարություններ տեղադրող և արտերկրում գրանցված գործատուների աշխարհագրությունը: Ամենամեծ հետաքրքրությունը ՀՀ աշխատաշուկայի նկատմամբ ԱՄՆ-ից է և ԱՊՀ երկրներից։

Կանխատեսումներ 2022թ.-ի համար 

Ամփոփելով վերլուծությունն ու զեկույցը՝ առանձնացրել ենք 2022թ.-ի մեր կանխատեսումները։

1. ՏՏ ոլորտը կշարունակի իր դինամիկ զարգացումը, ինչը կհանգեցնի նոր աշխատատեղերի ստեղծմանը, որակյալ մասնագետների պահանջարկի մեծացմանը և ավելի նկատելի մրցակցությանը ընկերությունների միջև։
   
2. ՏՏ ոլորտի զարգացմանը զուգահեռ վաճառքի, սպասարկման, տեխնիկական սպասարկման և թվային մարքեթինգի մասնագետների նկատմամբ պահանջարկը նույնպես կշարունակի աճել։ Հատկանշական է վաճառքի և բիզնեսի զարգացման (business development) ոլորտի մասնագետների նկատմամբ հետաքրքության աճը, որը կշարունակվի 2022թ.-ին, ինչը կհանգեցնի նաև ոլորտում աշխատավարձերի աճին։
   
3. Կշարունակվի ՀՀ աշխատաշուկայի ինտեգրումը գլոբալ աշխատաշուկայի հետ։ Այսինքն, գլոբալ աշխատաշուկայի միտումները, որոնք են՝ հեռահար աշխատանքը, թափուր հաստիքների աննախադեպ ակտիվությունը, գործատուի բրենդավորման և ճանաչելիության կարևորությունը, ՏՏ ոլորտի որակյալ մասնագետների համար ընթացող «պայքարը», կշարունակվեն։ Ըստ մեր կանխատեսումների, ՀՀ-ում կավելանա հեռահար և ֆրիլանս ֆորմատով աշխատանքների թիվը, ինչպես նաև կընդլայնվի արտերկրից ՀՀ-ում համալրում կատարող գործատուների թիվը։
   
4. Գործատուի բրենդավորումն, ինչն իրենից ներկայացնում է ընկերության՝ որպես գործատու ճանաչելիությունն ու ընկալումը աշխատաշուկայում, նոր  կարևորություն կստանա և կօգնի ընկերություններին թիրախավորել և ներգրավել լավագույն մասնագետներին։
   
5. Համաճարակի տեմպերի նվազման և նոր ցնցումների բացակայաության դեպքում կշարունակվի Տուրիզմի և Հյուրընկալության ոլորտների դինամիկ աճը:
   
6. Աշխատաշուկայում կշարունակվի դիտվել մասնագետների ավելի «ավանդական» ոլորտներից հոսքը դեպի  ՏՏ ոլորտի ուղղություններ:
   
   

---

Զեկույցն ամբողջությամբ կամ մասամբ վերահրապարակելու դեպքում անհրաժեշտ է հղում կատարել staff.am-ին: 

PDF տարբերակը ստանալու համար անհրաժեշտ է կապ հաստատել մեզ հետ՝

Մեդիա և հաղորդակցության հարցերով պատասխանատու՝
Նազելի Բադալյան, 
+374 11 900 901
nazeli.badalyan@staff.am