#ՀաջողակԿանայք․ StaffMedia հարցազրույց Արևիկ Օհանյանի հետ

Կարիերան մեկնարկել եմ դեռևս ուսանողական տարիներին, երբ հիմնադրեցի «Նյուտոնիկ» նախակրթարանը՝ շարունակելով ծնողներիս առաքելությունը և գործունեությունը։ Գիտակցելով, որ նորավարտ շրջանավարտին երեխա չեն վստահի (ինքս չէի վստահի), բավականին հմուտ թիմ հավաքագրեցի։ Շատերի հետ միասին աշխատում ենք մինչ օրս, ավելի քան 15 տարի։ Անցել ենք անթիվ փորձությունների միջով, սակայն այսօր նախակրթարանն իր ուրույն տեղն ունի մասնավոր նախադպրոցական հաստատությունների շարքում՝ ապահովելով ավելի քան 150 երեխայի կրթադաստիարակչական առօրյան։

Տարիների ընթացքում գործունեությունս շարունակել եմ կրթօջախի («Օհանյան կրթահամալիր» և «Եվրասիա» միջազգային համալսարան) բոլոր օղակներում, որտեղ նաև հանդիսանում եմ համահիմնադիր՝ աշխատելով ոչ միայն նախադպրոցական, այլ նաև դպրոցական և բուհական բարեփոխումների և որակի ապահովման ոլորտներում։

Այս շղթան է հետաքրքրել, և ունեցել եմ բացառիկ հնարավորություն՝ բացահայտելու և փորձարկելու մանկապարտեզ-դպրոց-բուհ շարունակական կրթության մոդելը։ Այս մոդելով կրթահամալիրի հիմնադիրների և նվիրյալ թիմի հետ միասին փորձել եմ վերհանել խնդիրները՝  համակարգված լուծումներ ապահովելով։

Կրթության ոլորտում աշխատելիս, շատ արագ և ժամանակին հասկացա, որ անհնար է ղեկավարել կրթական հաստատություն՝ առանց մանկավարժության և հոգեբանության նուրբ խնդիրներին տիրապետելու․ դա առաջին դասերից էր, որ քաղել եմ և կարդալով, վերապատրաստվելով, ինչպես նաև ինքնակրթությամբ բացահայտել եմ տարբեր տարիքային խմբերի մանկավարժական մոտեցումները, մեթոդները, խնդիրները։ Շրջագայել և ուսումնասիրել եմ ավելի քան 20 երկրի փորձ։

Ինքս անընդհատ սովորում և վերապատրաստվում եմ․ դժվար եմ աշխատում, համագործակցում այն անհատների հետ, որոնց համար ամեն հաջորդ օրը նույնն է, անփոփոխ, որոնք դժվար են ընկալում կամ ընդունում նորը,  հարմարավետության գոտուց վախենում են դուրս գալ՝ նոր լուծումների փնտրտուքով։ Թիմում նույնպես չեմ հանդուրժում։ Գուցե շատ սուր է հնչում, բայց սա, թերևս, կարևորագույն սկզբունքներից է և աշխատանքի ընդունելիս, հարցազրույցների ժամանակ փորձում եմ հենց դա պարզել։ Չեմ սիրում լսել «չեմ կարող» արտահայտությունը․ դա նշանակում է, որ մարդը չգիտի փնտրել, հետազոտել, գտնել և սովորել նորը, իսկ հարափոփոխ այս ժամանակաշրջանում սովորել չկարողացող անհատներին շատ արագ հնարավոր է փոխարինել ավտոմատացված համակարգերով։ Սիրում եմ շրջապատված լինել սովորող և կառուցողական քննադատներով, ովքեր ինձ էլ, թիմն էլ երբեմն ոչ հաճելի հարցադրումների միջոցով արթուն ու սթափ են պահում։ Կրթահամալիրի բոլոր օղակներում աշխատանքի ընդունման հիմնական չափանիշներից մեկը սովորելու, նորը բացահայտելու, կատարելագործվելու ցանկությունն է, որը փորձում ենք պարզել տարբեր միջոցներով։

Որպես կին մարտահրավեր չէի առանձնացնի, գուցե չեմ նկատել․ որպես սովորական, աշխատող, գործող մահկանացու՝ բազում։ Մասնավոր կրթական համակարգում աշխատելն ինքնին մարտահրավեր է, երբ գործում ես առանց որևէ աջակցության, շատ դեպքերում՝ լողում հոսանքին հակառակ, անկանխատեսելի, անկառավարելի միջավայրում։ Թերևս դա էլ ժամանակի ընթացքում ավելի տոկուն է դարձրել կրթահամալիրի կառավարիչներին և հիմնադիրներին։ Մեզ համար կրթությունը երբևէ բիզնես չի եղել, այլ առաքելություն, և ցանկությունը կրթական համակարգում նոր խոսք, որակյալ արդյունք ապահովելու այնքան մեծ է, որ այդ մարտահրավերները երբեմն չենք էլ նկատում։ Կրթական համակարգում արագ արդյունքներ գրանցելն անհնար է, անհրաժեշտ է հեռու նայել։ Նման է հեծանիվ վարելուն․ երբ մոտ ես նայում, հավանականությունը մեծ է ընկնելու, անհրաժեշտ է տեսնել հեռուն, պլանավորել երկարաժամկետ։ Մոտ գտնվող խոչընդոտներն այդ դեպքում չես էլ նկատում կամ արագ շրջանցում ես։ 

Հիմնական մարտահրավերներից, որ ավելի անհատական մակարդակում է, երբեմն մարդկանց անտարբերությունն է, անպատասխանատու խոսքը և վարքը․ մենք պետք է սովորենք փոփոխությունները մեկնարկել նախ ինքներս մեզնից՝ ոչինչ չանելու և անվերջ քննադատելու փոխարեն։ Հիմա կարծես մոդայիկ է համակարգչի էկրանի մոտ նստել և քննադատելը, պահանջելը։ Ժամանակն է գործել, կրկնապատկել, եռապատկել ջանքերը, խոսքը գործի վերածել՝ էներգիան փոշիացնելու փոխարեն։

Կարևոր ձեռքբերումներից է մեծ և փոքր ընտանիքը, ընտանեկան միջավայրը, ուր երբևէ չի սահմանափակվում միտքն ու գաղափարը, ուր թույլատրելի են սխալները, ավելի՛ն՝ խրախուսվում են։ Թերևս, այս միջավայրում էլ թրծվել եմ և սեփական սխալների վրա սովորելով՝ քաղել դասեր։ 

Մեր կայուն ձեռքբերումներից է կրթահամալիրի բոլոր օղակներում ամուր թիմը և սովորող համայնքը, որ կարողացել ենք կառուցել։ Թիմում հիմնականում բոլորը կիսում են կրթահամալիրի հիմնադիրների և իմ խենթ գաղափարները։ Ավելի՛ն, արդեն կան մեզնից ավելի երազողներ․ այս երազողների թիմն է, թերևս, ամենամեծ ձեռքբերումներից մեկը, ում հետ կարող ես նոր ծրագրեր նախանշել և նպատակային, կոնկրետ քայլերով կարճ ժամանակահատվածում տեսնել դրանք իրականացված։ Վերջերս, օրինակ, Օհանյան կրթահամալիրի տնօրենության հետ երազեցինք ընդգրկվել Միջազգային բակալավրիատի դպրոցների շարքում և այսօր արդեն ճանաչվել ենք որպես հավակնորդ դպրոց, մեկնարկել ենք ուղին և մեկ տարի տևողությամբ փորձարկումից հետո  կդառնանք միջազգային բակալավրիատի դպրոցների ցանցի անդամ։ Աշխատատար է, բավականին դժվար, սակայն վստահությունը, որ ներշնչում է թիմը, թույլ չի տալիս ոչ մի պահ հապաղել։

Չնայած սնահավատ չեմ և սև կատու կամ վատ հարևան հանդիպելիս օրս ավելի վատ չի անցնում, բայց փորձեմ արձագանքել կենդանակերպի նշանների նշանակությամբ․ համաստեղությամբ ցուլ եմ (տարով), կենդանակերպի նշանով (ամսով) նույնպես։ Նպատակասլացությունը և պատասխանատվության բարձր զգացումը ուղեկցում են և գուցե հաջողություններիս հիմքում են ընկած։ Եթե որևէ գաղափար ծագեց մտքումս և հավատացի, խոչընդոտ չեմ ճանաչում, իրականացնում եմ բարձր պատասխանատվությամբ։ Սա, կարծում եմ, կփաստեն ինձ հետ երկար ճանապարհ անցած մարդիկ։ Սիրում եմ աշխատանքիս արդյունքը տեսնել. փոփոխություն անձնային, ինստիտուցիոնալ և ազգային մակարդակներում։ Սիրում եմ, երբ ապահովվում է  որակյալ արդյունք․ շուրջ 10 տարի Եվրասիա միջազգային համալսարանում համակարգել եմ Որակի ապահովման կենտրոնի աշխատանքները՝ ներդնելով որակի ապահովման ամբողջական համակարգ և որակի ապահովումը դարձել է կենսակերպ։ Չեմ ընդունում միջակություն որևէ ոլորտում:

Սիրում եմ համակարգային լուծումներ․ խնդիրները հասկանալ սկզբից մինչև վերջ՝ լուծումները տալով հերթականությամբ։ Հատվածավորված, տարերային մոտեցումներից փորձում եմ խուսափել։

Իհարկե, ունեմ նաև մի շարք թույլ կողմեր, որոնց մասին գուցե խոստովանեմ մեկ այլ առիթով, սակայն գիտակցում և աշխատում եմ շտկել, կատարելագործվել։ Կարևորը ճանաչում եմ թույլ կողմերս, ինչը հնարավորություն է տալիս շտկվելու։

Մեկ գավաթ սուրճով, որին փոխարինելու է գալիս հաջորդը, հետո հաջորդը։ Շատ եմ խմում սուրճ և գուցե արդեն կախվածություն է առաջացել, սակայն համակարգչիս ստեղնաշարի, մատներիս մոտ սուրճի բաժակը երբ դատարկվում է, աշխատանքիս արագությունը նույնպես նվազում է։ Աշխատանքային օրվա սկզբում փորձում եմ հասցնել սեփական անելիքները, հետո նոր բացել էլեկտրոնային փոստը։ Երբ բացում եմ էլեկտրոնային փոստը, կատարում եմ ամեն բան, բացի օրվա իմ ծրագրած աշխատանքներից։ Այս դեպքում օրվա վերջում չեմ ունենում բավարարվածության զգացում, թվում է անիմաստ էր օրը։ Անպայման պլանավորում եմ նախապես, և օրը մեկնարկում այդ ծրագիրն արագ աչքի անցկացնելով։ Պլանավորում եմ ոչ միայն հանդիպումները, այլ նաև բացարձակապես բոլոր աշխատանքներս և սիրում եմ օրվա վերջում, կրկին մեկ բաժակ սուրճի ուղեկցությամբ, հերթով ջնջել կատարած աշխատանքները։  

Նախքան ամուսնությունը, հիշում եմ, երբեմն մինչ ուշ գիշեր կարող էի սիրով աշխատել և թվում էր գործն անվերջ է և առանց ինձ գլուխ չի գա։ Ամուսնությունից հետո նույնպես համոզվեցի, որ գործն անվերջ է, սակայն առաջնահերթությունս ընտանիքն է և հանգիստը։ Ընտանեկան համատեղ ժամանակը ամուսնուս, ձագուկիս, ծնողներիս և հարազատներիս հետ չեմ փոխարինում աշխատանքով (միայն շատ բացառիկ դեպքերում) և ավարտում եմ, համակարգիչս փակում եմ ճիշտ ժամին։ Տարօրինակ է, բայց այս դեպքում շատ ավելին եմ հասցնում։

Երբեմն դժվար է ծնողներիս հետ ոչ աշխատանքային ժամերին աշխատանքից չխոսելը․ բոլորս նույն ոլորտում ենք և հանդիպելիս զրույցները երբեմն վերածվում են աշխատանքային քննարկման՝ հաճախ շատ բուռն։ Այժմ փորձում ենք նաև սա շտկել և պարզապես վայելել ընտանեկան համատեղ ժամանցը։ Ծնողներս հանգստանալ չգիտեն։ Անհանգիստ և մտահոգ են կրթության ոլորտի յուրաքանչյուր խնդրով․ դժվար է նրանց դուրս բերել այդ քննարկումներից։

Խորհուրդս կանանց՝ աշխատանքն ավարտել ճիշտ ժամին։ Որպես առաջնահերթություն ունենալ սեփական անձն ու ընտանիքը՝ մնացյալն ինքնաբերաբար կկարգավորվի։ Հակառակ շղթան (աշխատանք-ընտանիք-ես) շատ փխրուն է և կարճ ժամանակահատվածում կարող ես հասկանալ, որ դու տուժում ես ինչպես ֆիզիկապես, այնպես էլ հոգեպես՝ «մաշվել ես»։

Ամեն հաջորդ օր կանանց միջազգային օր պետք է լինի և կանանց իրավունքների պայքարը՝ ամենօրյա ուշադրության թեմա և առարկա։ Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացումը և հատկապես կանանց դեմ բռնության թեմաներն անհրաժեշտ է արծարծել դեռևս դպրոցում, դե իսկ սեփական իրավունքները պաշտպանել սովորեցնել նախադպրոցական հասակից։ Մենք խնդիրը փորձում ենք լուծել, երբ արդեն գրեթե անհնար է, և, հատկապես Հայաստանում կանանց նկատմամբ բռնությունների տոկոսն ուսումնասիրելով, կարող ենք հասկանալ՝ որքան ուշացած։ Անհրաժեշտ է արմատապես վերափոխել նախադպրոցական, դպրոցական և բուհական կրթական ծրագրերը՝ կրթելով իրավահավասար անհատներ։ Մանկապարտեզում հստակ տարանջատում ենք «տղայի խաղալիք, աղջկա խաղալիք», այնուհետև դպրոցում՝ տարանջատում ենք տեխնոլոգիայի դասերը՝ տղաներն արհեստանոցում, աղջիկները՝ խոհանոցում, բուհում արդեն ուղղորդում ենք մասնագիտության հարցում՝ ասելով տղայական մասնագիտություն է։ Սա խնդիրների հանգույց է և անհրաժեշտ է բացել գորդյան այս հանգույցը․ այսօր տեսնում ենք, ինչպես է աճում կանանց դերը STEM ոլորտներում, ինչը ժամանակին անհնար էր թվում։ Ունեցել ենք ուսուցիչներ, որոնք առաջնորդվել են «տղաներն ավելի խելացի են» կայուն համոզմամբ, այժմ սուբյեկտիվ այս աքսիոման ԲԱՑԱՌՎԱԾ է կրթահամալիրում։ Կուզեի այս պատկերը տեսնել երկրում, յուրաքանչյուր ընտանիքում, հավատ և բացարձակ վստահություն աղջիկների կարողությունների հանդեպ, համոզմունք, որ մասնագիտությունը սեռ չի ճանաչում՝ այլ ցանկություն, աշխատասիրություն, նպատակասլացություն և ամուր կամք։